11-rasm. Sterilizator S-60.
In’yeksion eritmalami quyidagi holatlarda alohida talabga ko‘ra nazorat qilinadi. Steril dorilami sterilizatsiya qilingandan keyin fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari bo‘yicha nazorat qilinadi: tashqi ko‘rinishi, pH ko‘rsatkichi, chinligi, ta’sir etuvchi moddalar
/niqdori. Nazorat uchun har bir seriyadagi eritmadan 1 flakon tanlab olinadi. Mexanik zarrachalar bor yo‘qligi sterilizatsiyagacha va undan so‘ng maxsus ko‘rsatma bo‘yicha tekshiriladi. Flakonlar tozaligini ham tekshiriladi. Maxsus ko‘rsatmaga asosan pirogen moddalar bor-yo‘qligi va sterillanganligi biologik laboratoriyalarda tekshirib ko‘riladi. Alohida tayinlangan provizor-texnolog yoki farmatsevt nazorati ostida eritmalar sterillanadi. Bular jumalga yozib boriladi. Kimyoviy tahlil natijalari ham maxsus jumalga yozib boriladi. In’eksion dorilar sifati hamma bosqichlar bo‘yicha nazorat qilinadi. Fizik- kimyoviy ko‘rsatkichlari, mexanik zarrachalaming bo‘lishi, qopqog‘i yaxshi yopilmaganligi natijasida sterilligining yo‘qolishi in’eksion eritmaning buzilganligini ko‘rsatadi. In’eksion dorilami quyidagi hollarda tayyorlab bo‘lmaydi:
kimyoviy jihatdan bir-biriga mos kelmasa;
tayyorlanishi to‘g‘risida ma’lumot bo‘lmasa;
I — sterillash tartibi, kimyoviy nazorat usuli bo‘lmasa.
In’yeksion eritmalar tayyorlashda qo‘lIaniladigan idishva yordamchi
materiallarni tayyorlash
Oldindan ishlatilgan va shifoxona bo‘limlaridan tushgan idishlaming qopqoqlari olinib, ichi va tashqi tomoni suvda chayiladi va 50—60°C gacha isitilgan yuvuvchi vosita eritmasiga 20—25 daqiqaga solib qo‘yiladi. So‘ngra idish yuvish mashinasi yoki chyotka yordamida yaxshilab yuviladi. 3 marta ichimlik suvi va yangi haydalgan tozalangan suv bilan chayilgan idishlar maxsus metall biksga joylashtirilib, avtoklav yoki quritgich shkafida sterillanadi (XI DF, «Sterilizatsiya» maqolasi, 2-tom, 19-bet. «Sanitamie trebovaniya i normi ustroystva, obomdovaniya i ekspluatasii aptek» SanPIN №0078—98).
Yuvilgan idishlarni sifatini nazorat qilish 1. Yuvilgan idishlarni tozalik darajasini aniqlash.
Yuvilgan idishlaming ichi 3—5 ml bo‘yovchi eritma bilan chayiladi. So‘ngra bu idishni tezda ko‘p suv bilan yuviladi. Bunda idish devorida sariq dog‘ qolmasligi kerak (yog‘ dog‘lari). Bu idishning 1- darajali tozaligini ko‘rsatadi.
Bo‘yovchi eritmani tayyorlash: 70 ml 90%li etil spirtini 60°C gacha isitiladi, 0,2 g dan sudan III va metilen ko‘ki eritiladi. So‘ngra unga 10 ml 20—-25%li ammiak eritmasi va 20 ml suv qo‘shib chayqatiladi. Eritma 6 oygacha yaroqli hisoblanadi.
Yuvuvchi vositalarni to‘liq yuvilib ketganligini aniqlash.
Yuvilgan flakonlami tozalangan suvda chayiladi (flakon suv bilan to‘latilgan bo‘ladi) va bu sUvda paxta tamponi ho‘llanadi va unga 1—2 tomchi fenolftaleinning spirtli eritmasi tomiziladi. Agarda yuvuvchi vositalar qolgan bo‘Isa tampon pushti (och qizil) rangga kiradi. To ishlatilgunga qadar steril idishlar yopiq biksda saqlanadi. 0‘lchov kolbalari, kimyoviy stakanlar, voronka va yordamchi idishlar ham yuqoridagi kabi sterillanadi.
Yordamchi materiallar (paxta, doka, pergament qog‘ozlar, filtr) biks yoki og‘zi yaxshi yopiladigan bankalarga joylanib sterillanadi va yopiqligicha 3 kungacha saqlanadi. Idish
ochilgandan so‘ng bu materiallar 24 soat mobaynida ishlatilishi mumkin. Filtr yoki boshqa yordamchi materiallar steril pinset yordamida olinib, idish og‘zi zich yopib qo‘yilishi kerak. Biks yoki bankalarga yordamchi materiallami (paxtadan tampon tayyorlab, filtr qog‘oz va pergament qog‘ozini kerakli o‘lchamda kesib qo‘yib) ishlatishga tayyor holda joy lash lozim.
Kasalxona dorixonasidan uning boiimlariga sterillangan eritmalami chiqarishning j eng zamonaviy shakli ulami standart kauchuk probkali alyuminiy qalpoqcha bilan qisib berkitiladigan turli hajmli og‘zi keng standart shisha idishlarda chiqarishdir. Bunday tiqinning korpusidan tashqariga suyuqlik chiqmaydigan uchta teshigi bo‘ladi. Kauchuk qavati bu teshik ustidan ingichka shpris ignasi bilan oson teshiladi. Probkaning ikki yuzasida doira shaklidagi chiziqchasi boiib, birinchisi havo yuborish uchun, ikkinchisi shpris ignasiga eritma yig‘ish uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Uchinchi teshik ustida «+» ishorasi bo‘ladi. Shu teshik orqali shisha idishdagi eritmaga har qanday boshqa eritma (masalan: natriy xloming izotonik eritmasi) quyish mumkin.
4 ' ■
Tarkibida 3% dan ortiq dorivor modda saqlagan in’eksion erftmalarni tayyorlash
ij ■
In’eksion eritmalar og‘irlik — hajm usulida tayyorlanadi. Bu talab dori moddalar konsentratsiyasi 3% dan ortiq bo‘lganda, ya’ni og‘irlik — hajm va og‘irlik bo‘yicha konsentratsiyalar orasidagi farq sezilarli darajada o‘zgarganda, alohida ahamiyat kasb etadi.
Rp: Sol. Analgini 25%- 10 ml Sterilisetur!
D.S. 100 flakon.
Eritma 2 xil tayyorlanishi mumkin:
Steril o‘lchov kolbasiga 25Og analgin aseptik sharoitda tortib olib solinadi. Ustiga in’eksiya uchun ishlatiladigan suvdan solib eritiladi va eritma hajmi 1 litrga yetkaziladi.
Oichov kolbasi boimaganda suv miqdori eritmaning zichligiga ko‘ra hisoblab topiladi. 25% li analgin eritmasining zichligi 1,080 g / ml. Bundan 1 litr eritma og‘irligi:
1000ml x 1,080 g/ml = 1080 g
In’eksiya uchun ishlatiladigan suvning miqdori:
1080 g — 250g = 830 ml
Steril yordamchi idishga 250 g analgin va 830 ml in’eksiya suvi solib eritiladi.
Erituvchi miqdorini dori moddasining hajm oshish koeffitsiyenti (HOK) orqali ham hisoblash mumkin. Analginning HOK 0,68 ga teng. Bundan, 250 g analgin suvda eriganda eritma hajmi 170 ml (250 x 0,68) ga ortadi. Demak, in’eksiya uchun ishlatiladigan suvning miqdori: 1000 ml —170ml = 830 ml bo‘lishi kerak.
Tayyor eritma steril filtr orqali 10 ml hajmdagi idishlarga qadoqlanadi. Idishning og‘zi rezinka probka va alyumin qopqoq bilan zich qilib berkitiladi. Mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, so‘ng avtoklavda 120°C haroratda 8 daqiqa davomida sterillanadi. Yana qaytadan mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, tegishli yorliq
yopishtiriladi. Eritmaning yaroqlilik muddati 30 kun bo‘lib, u qorong‘i va salqin joyda saqlanishi lozim.
Termolabil va tez oksidlanuvchi moddalardan in’eksion eritmalar tayyorlash
Termolabil moddalar eritmasi aseptik sharoitda termik sterilizatsiyasiz tayyorlanadi. Bunday moddalarga akrixin, barbital-natriy, geksametilentetramin, etakridin laktat, apomorfin gidroxloridlar kiradi.
Rp: Sol. Barbitali natrii 5% — 50 ml Sterilisetur!
D.S. In’eksiya uchun.
Tayyorlanishi: aseptik sharoitda 2,5 g barbital natriy o‘lchov kolbasiga solinib uni sterillangan in’eksiya suvida eritiladi va hajmi 50 ml ga yetkaziladi. Belgilangan idishga filtrlanadi. Idishga «Aseptik sharoitda tayyorlangan» deb yozilgan yorliq yopishtiriladi.
Oson oksidlanuvchi moddalami stabillash uchun , masalan: askorbin kislotasi, dorivor moddadan ko‘ra osonroq oksidlanuvchi antioksidantlami (natriy sulfit va shunga o‘xshash) eritmaga qo‘shish lozim.
Rp: Sol.Acidi ascorbinici 5% - 200 ml Sterilisetur!
D.S. 1 ml dan mushak orasiga.
Yuqoridagi retsept oson oksidlanuvchi modda eritmasiga misoldir. MTX bo‘yicha askorbin kislotasi eritmasini tayyorlash uchun 1 litr eritmaga 2 g suvsizlangan natriy sulfit (antioksidant sifatida) va 23,85 g natriy gidrokarbonat qo‘shib tayyorlanadi. Eritmaga natriy gidrokarbonat tuzini qo‘shishdan maqsad askorbin kislotaning keskin kislotali muhitini neytrallashdir. In’eksiya uchun suv yangi qaynatilgan boiishi kerak.
Tayyorlanishi: aseptik sharoitda 10 g askorbin kislota, 0,4 g suvsizlangan natriy sulfit va 4,77 g natriy gidrokarbonat o‘lchov kolbasiga solinib, 1/3 qism in’eksiya uchun ishlatiladigan suvda karbonat angidrid gazi batamom chiqib ketgunga qadar yaxshilab aralashtirib turgan holda eritiladi. So‘ng yana 1/3 qism suv qo‘shib tuzlar erib bo‘lguncha aralashtiriladi. Gaz pufaklari ajralishi to‘xtagach, eritma hajmi 200 ml ga yetkaziladi.
Tayyor eritma steril filtr orqali 200 ml li idishga qadoqlanadi. Idishning og‘zi rezina tiqin va alyumin qopqoq bilan zich qilib berkitiladi. Mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, so‘ng avtoklavda 120°C haroratda 12 daqiqa sterillanadi. Yana mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, tegishli yorliq yopishtiriladi.
rasm. Qopqoqlash moslamasi.
rasm. Eritmadagi mexanik zarrachalarni tekshirish moslamasi UK-2.
Rp: Sol. Glucosi 5% — 100 ml Sterilisetur!
D.S. In’eksiya uchun.
Glyukoza eritmasini turg‘unlashtirish uchun, bir litr glyukoza eritmasiga 0,26 g natriy xlorid va 5 ml 0,1 M xlorid kislota eritmasi (aralashma) qo‘shib tayyorlanadi. Bu aralashmani Veybel stabilizatori deb ataladi. Ishni tezlatish uchun oldindan tayyorlangan stabilizator eritmasi ishlatiladi. Buning uchun 5,2 g natriy xlorid, 4,4 ml suyultirilgan xlorid kislotasi (8,3%) va bir litrgacha tozalangan suv kerak bo‘ladi. Glyukoza eritmasini tayyorlashda bunday stabilizator eritma hajmiga nisbatan 5% qo‘shiladi (uning konsentratsiyasidan qat’iy nazar). Demak, yuqoridagi retsept uchun qo‘shiladigan stabilizator miqdori 5 ml. Bu stabilizatorda xlorid kislotasi shishani ishqoriyligini neytrallaydi va glyukozani karamelizasiyaga uchrash xavfini kamaytiradi. Natriy xlorid esa aldegid guruhi bilan kompleks birikma hosil qiladi va eritmani oksidlanish-qaytarilish jarayonidan saqlab turadi.
Barqarorlashtirilgan glyukoza eritmasi 120°C da 8 daqiqa sterilizatsiya qilinadi. Sarg‘ish glyukoza eritmasini sterillashdan oldin uni faollashgan ko‘mir orqali filtrlash yoki ozgina faollashtirilgan ko‘mir bilan aralashtirib filtrlash kerak bo‘ladi.
Glyukozaning in’eksion eritmasini tayyorlashda uning namligini hisobga olish kerak. Olinadigan glyukoza miqdori farmakopeyada keltirilgan tenglama bo‘yicha hisoblab topiladi.
X= AS 100 =
5 S 100
= 5,53 g
100-b 100-9,8
bu erda X — glyukoza miqdori;
A — suvsiz glyukoza miqdori, retsept talabi bo‘yicha;
b — glyukozani namligi, %.
Bizni hisobda (faraz qilaylik, glyukozani namligi 9,8% bo‘lsin) 5,53 g glyukoza olish kerak.
Kuchli asos va kuchsiz kislota, kuchli kislota va kuchsiz asosdan tashkil topgan tuzlardan inyeksion eritmalar tayyorlash
Kuchli asos va kuchsiz kislotadan tarkib topgan tuz (natriy kofein benzoat, natriy nitrit, natriy tiosulfat va boshqalar) eritmalari uchun stabilizator sifatida ishqor eritmalari ishlatilishi mumkin.
Rp: Sol. Coffeini - natrii benzoatis 10% - 50 ml Sterilisetur!
D.S. 1 ml dan teri ostiga yuboriladi.
Yuqoridagi retsept kuchli asos va kuchsiz kislotadan tashkil topgan tuz eritmasiga misol bo‘ladi. XI DF si talabiga binoan eritmani tayyorlashda stabilizator sifatida bir litr eritmaga 0,1 M natriy ishqoridan 4 ml qo‘shiladi. Bu retsept bo‘yicha 0,2 ml natriy gidroksid eritmasi qo‘shamiz. Eritmaning pH ko‘rsatkichi 6,8—8,0 oralig‘ida boiadi. Eritma 120°C da 8 daqiqa sterillanadi.
Alkaloid va sintetik azot asos tuzlari eritmasi (morfin gidroxlorid, strixnin nitrat, novokain va b.) qadoqlanadigan shishaning ishqoriy muhiti ta’sirida gidroliz, fenol guruhining oksidlanishi, murakkab efir bogiarining sovunlanishi kabi reaksiyalarga uchraydi. Bu eritmalami 0,1 M li xlorid kislotasi qo‘shib turg‘unlashtiriladi.
Rp: Sol Dibazoli 1%—10 ml Sterilisetur!
D.S. 50 flakon.
Steril oichov kolbasiga aseptik sharoitda tortib olingan 5 g dibazol solinadi. Ustiga in’eksiya uchun ishlatiladigan suv, 5 ml 0,1 M li xlorid kislota eritmasi solib eritiladi va eritma hajmi 500 ml ga yetkaziladi. Tayyor eritma steril filtr orqali hajmi 10 ml li idishlarga qadoqlanadi. Idishning og‘zi rezina tiqin va alyumin qopqoq bilan zich qilib berkitiladi. Mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, so‘ng avtoklavda 120°C haroratda 8 daqiqa sterillanadi. Yana mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, tegishli yorliq yopishtiriladi. Eritmani saqlanish muddati qorong‘i va salqin yerda 60 kun.
Ba’zi in’eksion eritmalar texnologiyasi
Rp: Sol Acidi nicotinici 1%—10 ml
Sterilisetur!
D.S. 100 flakon.
Steril o‘lchov kolbasiga 10 g nikotin kislotasi va 7 g natriy gidrokarbonat aseptik sharoitda tortib olib solinadi va in’eksiya uchun ishlatiladigan suvda karbonat angidrid gazi chiqib ketguncha aralashtirib eritiladi. So‘ngra eritma hajmi 1 I ga yetkaziladi. Tayyor eritma steril filtr orqali 10 ml hajmli idishlarga qadoqlanadi. Idishning og‘zi rezina tiqin va alyumin qopqoq bilan zich qilib berkitiladi. Mexanik zarrachalar bor- yo‘qligi tekshirilib, so‘ng avtoklavda 120°C haroratda 8 daqiqa sterillanadi. Yana mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, tegishli yorliq yopishtiriladi. Eritmani saqlanish muddati qorong‘i salqin joyda 60 kun.
Rp: Sol Acidi aminocapronici 5%—100 ml Sterilisetur!
D.S. 10 flakon.
Steril o‘lchov kolbasiga 50 g aminokapron kislotasi va 9 g natriy xlorid tuzi aseptik sharoitda tortib olib solinadi va in’eksiya uchun ishlatiladigan suvda eritiladi. So‘ngra eritma hajmi 1 I ga yetkaziladi. Tayyor eritma steril filtr orqali 10 ml hajmdagi idishlarga qadoqlanadi. Idishning og‘zi rezina tiqin va alyumin qopqoq bilan zich qilib berkitiladi. Mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, so‘ng avtoklavda 120°C haroratda 8 daqiqa sterillanadi. Yana mexanik zarrachalar bor-yo‘qligi tekshirilib, tegishli yorliq yopishtiriladi. Eritmani saqlanish muddati qorong‘i, salqin joyda 30 kun.
Rp: Sulfuris depurati 1,0 Olei Persicori 100,0 M. Sterilisetur!
D. S. Mushak orasiga.
Oltingugurtning moyda eruvchanligi 100 ml da 0,9 g. Shuning uchun eritma 0,9% li qilib tayyorlanadi. Dastlab shaftoli moyi quritgich shkafda 180°C haroratda 30 daqiqa davomida sterillab olinadi. So‘ng issiq moyda tozalangan oltingugurt eritiladi. Eritma issiq holida filtrlanadi. Idishning og‘zi mahkam berkitilib, bug4 oqimida 100°C haroratda 1 soat davomida sterillanadi. Tayyor eritma sariq rangli, moysimon tiniq suyuqlik.
In’eksiya uchun ishlatiladigan etanol eritmasining tayyorlanishi
Eritma 2 usulda tayyorlanishi mumkin:
0‘lchab olingan etanol aseptik sharoitda sterillangan in’eksiya uchun ishlatiladigan suv bilan kerakli hajmgacha suyultiriladi va jihozlab beriladi.
Termik usulda 100°C haroratda 30 daqiqa davomida sterillab tayyorlanadi. Ushbu usul bilan eritma tayyorlashda quyidagilarga e’tibor berish kerak bo‘ladi:
Eritma idish hajmining 3/4 qismini egallashi kerak.
Idish albatta jips berkitilishi shart.
Izotonik va fiziologik eritmalar tayyorlash. Izotonik konsentratsiyani hisoblash
usullari
In’eksion dori turlari sifatiga qator talablar qo‘yilgan boiib, ular chet el farmakopeya risolalari va tarmoq standartlarida keltirilgan.
Ma’lumki, teri ostiga yuboradigan dori turlari guruhiga infuzion-transfuzion eritmalar kirib, qon tomirlariga ko‘p hajmda (100 ml va undan ko‘proq) yuborilishi bilan farq qiladi. Bular odatda bemor ko‘p qon yo‘qotganda, qattiq shikastlanganda, elektrolitik nomutanosiblik va kislota-ishqor holatining o‘zgarishlarida ishlatiladi.
Infuzion eritmalaming pediatriya va geriatriya amaliyotidagi ahamiyati katta, ayniqsa, tez yordam ko‘rsatishda.
Hozirgi kunda tibbiyot amaliyotida 200 dan ortiq infuzion eritmalar ishlatiladi. Bu eritmalar ko‘pincha qon o‘mini bosuvchilar deb yuritiladi va ulaming 20 tagacha tasnifiy guruhlari mavjud.
Lekin, adabiyotlarda faqat oltita eng asosiy guruhlar keltirilgan.
Infuzion eritmalar tasnifi V,..
Suv-tuz va kislota-ishqor muvozanatini to‘g‘rilovehilar (NaCl ning izotonik eritmasi, natriy gidrokarbonat eritmasi, Ringer, Ringer-Lokk eritmasi, xlosol, disol, asesol, kvartasol, trisol).
Gemodinamik (shokka qarshi) infuzion eritmalar:
poliglyukin (6% dekstran gidrolizati, natriy xloridning 0,9% li eritmasida tayyorlangan).
reopoliglyukin (10% li qisman gidrolizlangan dekstran eritmasi. Natriy xloridning
9% li eritmasida tayyorlanadi).
jelatinol (8% li qisman gidrolizlangan jelatinning kolloid eritmasi, natriy xloridning 0,9% li eritmasida tayyorlanadi).
Dezintoksikasion infuzion eritmalar.
6% polivinil pirrolidon (PVP) saqlagan murakkab tuzli eritma — gemodez, 3% li polivinil spirti (PVS) eritmasi — polidez.
To‘qima va a’zolami uzoq vaqt davomida hayotini va kerakli oksidlovchi- qaytaruvchi potensialini ta’minlash va oziqlantirish uchun ishlatiladigan eritmalar.
Parenteral oziqlantiruvchi infuzion eritmalarga: gidrolizin, aminopeptid, poliamin, lipofundin, infuzamin, intralipidlar misol bo‘ladi.
Kompleks ta’sirga ega boigan infuzion eritmalar.
Kislorod tashish xususiyatiga ega boigan eritmalar.
Infuzion eritmalarga sterillik, apirogenlik, mexanik zarrachalardan holilik bilan bir qatorda o‘ziga xos talablar ham qo‘yiladi. Bular quyidagilardir: izotoniklik, izoioniklik, izogidriklik, izoplastiklik va izoosmolyarlik, izotermiklik hamda ma’lum oksidlanish-
qaytarilish potensialining mavjudligi.
ft* .
Infuzion eritmalar texnologiyasi
Natriy xloridning izotonik eritmasidan 1000 ml olib uni sterillang.
Avval natriy xloridni quritkich shkafida 180°C da 2 soat davomida pirogen / moddalami parchalash maqsadida qizdiriladi. Keyin apirogen suvda eritiladi. Eritma filtrlanib, tayyorlab qo‘yilgan flakonlarga quyiladi va rezina tiqin bilan yopib alyumin qopqoq bilan berkitiladi va 120°C da 12—15 daqiqa sterillanadi. Bunday tayyorlangan eritmaning saqlanish muddati 1 oy.
3%, 4%, 5% va 7% natriy gidrokarbonat eritmasi juda keng qo‘llaniladi. Lekin eritma hamma vaqt ham tiniq chiqmaydi, sterillangandan so‘ng cho‘kma, yoki xira opolessensiya pay do bo‘lishining sababi, natriy gidrokarbonat preparat yoki shishadagi kalsiy tuzlari bilan reaksiyaga kirishishi natijasidir.
Shuning uchun natriy gidrokarbonatning «kimyoviy toza» va «tahlil uchun toza» navlari (GOST 4201—79 asosida chiqarilgani) olinadi. Ko‘rsatilgan natriy gidrokarbonatda erimaydigan qo‘shimchalar miqdori juda kam bo‘lib, (0,005% dan oshmaydi), uning eritmasi tiniq bo‘lib, saqlanish muddati 1 oy . Shuning bilan birga moddaning namligi ham hisobga olinadi.
Natriy gidrokarbonatni 15—20°C haroratda eritish lozim, qattiq chayqatish mumkin emas. Idishni to‘latib yubormaslik kerak, uni 4/5 qismigacha toidirib, 1/5 qismi ochiq qoldiriladi. Aks holda sterilizatsiya vaqtida idish yorilib ketishi mumkin. Shuning uchun ham sterilizatomi bo‘shatish 20—30 daqiqadan so‘ng ya’ni u to‘liq sovigach amalga oshiriladi. Tayyor eritma 2 soat sovitilgandan so‘ng asta aralashtirilib ishlatilishi mumkin. Sterillangan eritma tiniq, rangsiz, pH ko‘rsatgichi 8,0—8,9 ga teng, saqlanish muddati 1 oy bo‘ladi.
Murakkab tuzli eritmalar texnologiyasi
Tuzli eritmalar: trisol, disol, asesol, xlosol va kvartasollardir, ular infuzion eritma sifatida har xil og‘ir holatdagi infeksion kasalliklarda (xolera, ich ketar, zaharlanish kabi oshqozon-ichak kasalliklari) ishlatiladi. Tuzli eritmalar suv-elektrolit va kislota-ishqor muvozanatini saqlaydi. Tuzli eritmalar tarkibi:
Disol: Natriy xlorid 6,0
Natriy asetat 2,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000ml gacha
Sterillang!
Trisol: Natriy xlorid 5,0
Kaliy xlorid 1,0
Natriy gidrokarbonat 4,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000ml gacha.
Sterillang!
Asesol: Natriy xlorid 5,0
Kaliy xlorid 1,0
Natriy asetat 2,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000ml gacha.
Sterillang!
Xlosol: Natriy xlorid 4,75
Kaliy xlorid 1,5 Natriy asetat 3,6
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000ml gacha.
Sterillang!
Kvartasol: Natriy xlorid 4,75
Kaliy xlorid 1,5 Natriy gidrokarbonat 1,0 Natriy asetat 2,6
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000ml gacha.
Sterillang!
Ringer va Ringer-Lokk eritmalari
Ringer va Ringer-Lokk eritmalarini tayyorlash uchun uning tarkibidagi tuzlar ketma- ket eritiladi, lekin qattiq chayqatilmaydi, chunki qattiq chayqatilsa gidrokarbonat yo‘qolishi mumkin. Eritma filtrlanib shisha idishlarga quyiladi va jips qilib yopiladi. Ringer eritmasini tayyorlashda natriy gidrokarbonat bilan kalsiy xloridni bitta idishda eritish mumkin, bunday eritmadagi kalsiy ionlarining umumiy konsentratsiyasi 0,005% dan oshmaydi va eritma xiralashmaydi. Tayyorlash texnologiyasiga ko‘ra yaxshi yopiladigan idishda tuzlar ketma-ket eritiladi. Avtoklavda ОДМРа bosim ostida 120°C haroratda sterillanadi. Eritmaning pH i 6,5—7,5 va saqlash muddati bir oy.
Ringer eritmasining tarkibi:
Natriy xlorid 9,0 Kaliy xlorid 0,2 Kalsiy xlorid 0,2 Natriy gidrokarbonat 0,2
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000 ml gacha Sterillang!
Ringer-Lokk eritmasining tarkibi:
Natriy xlorid 8,0 Kaliy xlorid 0,2 Kalsiy xlorid 0,2 Natriy gidrokarbonat 0,2 Glyukoza 1,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000 ml gacha Sterillang!
Ba’zi mualliflar Ringer-Lokk eritmasi uchun ikkita eritma tayyorlashni tavsiya etadilar:
Natriy xlorid 8,0
Kaliy xlorid 0,2 Kalsiy xlorid 0,2 Glyukoza 1,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 500 ml gacha Sterillang!
Natriy gidrokarbonat 0,2
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 500 ml gacha.
Har bir eritma alohida avtoklavda 120°C da 12 daqiqa davomida sterillanadi. Ishlatishdan oldin aseptik sharoitda bir-biriga qo‘shib, qon tomirga yuboriladi.
Petrov suyuqligining tarkibi:
Natriy xlorid 15,0 Kaliy xlorid 0,2 Kalsiy xlorid 1,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000 ml gacha va %
10% miqdorda konservirlangan qon.
Tuzli eritmaga konservirlangan qon aseptik sharoitda ishlatishdan oldin qo‘shiladi, bunda eritmani 38°C gacha isitiladi.
Ko‘pincha shokka qarshi eritmalarga etanol, bromidlar, barbiturat va narkotik moddalar qo‘shiladi, ular markaziy nerv sistemasining ishini normallashtiradi, glyukoza esa oksidlanish-qaytarish jarayonini faollashtiradi.
Filatov eritmasining tarkibi:
Natriy xlorid 8,0
Glyukoza 50,0
Kalsiy xlorid 0,2
Barbital natriy 0,8
Etil spirti 95% — 50 ml
Metilen ko‘ki 0,002
Glyukoza uchun stabilizator 50 ml
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000 ml gacha.
Tayyorlanishi: isitilgan in’eksiya suvining bir qismida glyukoza eritiladi, unga natriy xlorid, kalsiy xlorid (eritmalaridan) va stabilizator qo‘shiladi, suv bilan eritmani hajmi 948 ml ga etkaziladi. Filtrlab, eritmani tozaligi tekshiriladi va unga 2 ml 0,1% metilen ko‘ki eritmasidan qo‘shiladi. Eritma sterillanadi, 50 ml etanolda barbital natriy aseptik sharoitda eritiladi va birinchi eritmaga qo‘shiladi, shisha idishning og‘zi mahkamlab yopiladi.
Serotransfuzin tarkibi:
Natriy xlorid 7,5 Kaliy xlorid 0,4 Magniy xlorid 0,4 Natriy digidrofosfat 0,42
Natriy gidrofosfat 0,052
Glyukoza 10,0
In’eksiya uchun ishlatiladigan suv 1000 ml gacha.
Sterillang!
Tayyorlanishi: tarkibdagi tuzlar va glyukoza eritiladi, filtrlab flakonlarga quyiladi (400 ml), maxsus qopqoq bilan yopilib 120°C da 15 daqiqa sterillanadi. Eritmani venaga yuborishdan oldin unga 10% qon zardobi qo‘shiladi.
Izotonik konsentratsiyani hisoblash usullari
Izotonik konsentratsiyani hisoblashning 3 asosiy usullaridan foydalaniladi:
Vant-Goff qonuniga asoslangan;
Raul qonuniga asoslangan;
Dori moddasining natriy xlor bo‘yicha izotonik ekvivalenti yordamida hisoblash usuli. %
Rp: Solutionis Hexamethylentetramini isotonicae 100 ml
Sterilisetur!
Da. Signa. In’eksiya uchun.
Elektrolit boimagan moddaning izotonik konsentratsiyasini hisoblashda Vant- Goffiiing quyidagi tenglamasidan foydalanish qulay:
m = 0,29 . M . v
1000
Geksametilentetraminning molekulyar og‘irligi 140,19 gateng: m = 0,29. 140,19. 100 =4,06
1000
Demak, 100 ml geksametilentetraminning izotonik eritmasini tayyorlash uchun 4,06 g geksametilentetramin kerak bo‘ladi.
Elektrolitlaming izotonik konsentratsiyasini aniqlashda yuqorida keltirilgan tenglama maxrajiga i — Vant-Goffning izotonik koeffisiyenti qo‘yiladi.
Izotonik koeffisiyent erigan modda zarrachalari sonining elektrolitik dissosiatsiya natijasida dissosiatsiyaga uchramagan dastlabki molekulalar soni nisbatan necha (marta) barobar ortishini ko‘rsatadi:
I = 1 + a (n - 1),
a — elektrolitik dissosiasiya darajasi.
n — dissosiatsiya natijasida 1 ta molekuladan hosil bo‘ladigan zarrachalar soni.
Misol: natriy xloridning izotonik konsentratsiyasini hisoblang.
Molekulyar og‘irlig‘i — 58,45; a=0,86, n=2, i - 1,86.
-У———. п. '■
m = 0,29 . M . v = 0,29 . 58,45 . 100 = 0,906 %
I. 1000 1,86.1000
Izotonik konsentratsiyani hisoblashda Yant-Goff qonuni faqat kuchli elektrolitlar uchun ijobiy natija beradi. Kuchsiz elektrolitlar uchun bu usul bilan izotonik konsentratsiyani aniqlash aniq natija bermaydi. Bunday hollarda aniqroq natijani Raul qonuni bo‘yicha olish mumkin.
Raul qonuniga asoslanib izotonik konsentratsiyani hisoblash
Rp: Solutionis Glucosi isotonica 100 ml Sterilisetur!
Da. Signa. In’yeksiya uchun.
Hisoblash formulasi quyidagicha:
m = 0,52 • v
At-100 V
Glyukozaning 1% li eritmasini depressiyasi A t = 0,100 ga teng:
m — 0,52-100 =5,2%
0,100 • 100
Demak, bunda glyukozaning 5,2% li eritmasi izotonik ekan.
Izotonik konsentratsiyani moddalarning natriy xlor bo‘yicha ekvivalentiga ko‘ra hisoblash
Dorivor moddaning natriy xlor bo‘yicha izotonik ekvivalenti deb, bir xil sharoitda lg dorivor modda hosil qiladigan osmotik bosimga to‘g‘ri keladigan natriy xlorid miqdoriga aytiladi.
Bu usul izotonik eritma hosil qilish uchun qo‘shiladigan komponentning miqdorini aniqlashda qulay hisoblanadi.
Rp: Solutionis Dimedroli 1% — 10 ml
Natrii chloridi quantum satis ut fiat solutio isotonica Sterilisetur!
Da. Signa. In’eksiya uchun.
%
Dimedrolning natriy xlor bo‘yicha ekvivalenti 0,2 g ga teng. Bunda: 1 g dimedrol 0,2 g natriy xlorga teng keladi, 0,1 g dimedrol esa 0,02 g natriy xlorga ekvivalent.
Agar 10 ml izotonik eritmani faqat natriy xlordangina tayyorlansa, undan 0,09 g kerak bo‘lar edi. Dimedrolning retseptda ko‘rsatilgan miqdori (0,1 g) 0,02 g natriy xlorga to‘g‘ri keladi. Demak, qo‘shiladigan natriy xlorid miqdori: 0,09—0,02 = 0,07 g ekan.
|
