Mavzu: Kovalent bog’ nazariyasi

Mavzu:Kovalent bog’ nazariyasi

Atom va molekulyar orbitallar.

Atomdagi elektronning holati.

Atom tuzilishning korpuskulyar va to’lqin-mexanik modeli.

Kvant sonlar. Kimyoviy bog’ning hosil bo’lishi. Valent bog’lar va molekulyar orbitallar metodlari.

Atomlarning o’zaro ta’siri

• Ma`lumki organik birikma molekulasidagi atomlar bir-biriga ta`sir ko`rsatib turadi va shu tufayli organik birikmaning xossalari shakllanadi.
• Atomlar bir-biriga bevosita birikkan holda yoki uzoqdan, ma`lum masofadan turib (bevosita birikmagan holda) ta`sir ko`rsatishi mumkin. Bu ta`sir asosan 2 xil bo`ladi. 1) Induktsion ta`sir va 2) Mezomer ta`sir.

Induktsion ta`sir va uning xos xususiyatlari.

• Organik birikmada uglerod atomi (yoki boshqa atom) elektromanfiyligi undan farq qiladigan atom tomon siljiydi. Buning natijasida atomlar qisman qutblanadi, bu esa o`z navbatida qo`shni bog’ elektronlarining siljishiga va atomlarning qutblanishiga sabab bo`ladi.

Induktsion ta`sirning o`ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat:

• 1. Induktsion ta`sirning kuchi ta`sir ko`rsatayotgan atom yoki atomlar guruhining zaryadi ortishi bilan ortadi. Ion shaklidagi atom yoki atomlar guruhi kuchli va uzoq masofaga ta`sir ko`rsatadi.
• 2. Ta`sir ko`rsatuvchi atomning elektromanfiyligi qancha kuchli bo`lsa, uning manfiy induktsion ta`siri -J shuncha katta bo`ladi.
• 3. Barcha to`yinmagan guruhlar -J manfiy induktsion ta`sir ko`rsatadi va u guruhning to`yinmaganlik darajasi ortishi bilan kuchayadi.
• -J: -CR=CR2 < -CR=CR-CR=CR2 < C6H5- < -CR=C=CR2 < -CCR
• -J: -CRN=R < -CN < -SO2R < -NO2
• 4) bog’ining qutbliligi oz bo`lsada borligi uchun alkil guruhlar +J musbat induktsion ta`sir ko`rsatadi.
• +J: -CH3 < -C2H5 < -CH(CH3)2 < -C(CH3)3
• 5) Ta`sir ko`rsatuvchi atomning elektromanfiyligi qanchalik kichik bo`lsa, uning musbat induktsion ta`siri ___ shunchalik kuchli bo`ladi.
• +J: -Li > -BeR > -BR2 ; -Na > -MgR > -AlR2 > -SiR3