|
Mavzu: Logarifim haqida tushuncha
|
| Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 5,36 Kb. | | #126962 |
Bog'liq Reja 1 Logarifm va uning xossalari-fayllar.org (1)
Reja: 1 Logarifm va uning xossalari
Mavzu:Logarifim haqida tushuncha.
Reja:
1)Logarifm va uning xossalari.
2) Logarifmik shakl almashtirishlar.
3)Logarifmik funksiya va uning grafigi.
Logarifm (qadimgi yunoncha. λόγος (logos) — munosabat va ἀριθμός (a.rious)
— son) -musbat sonlar toʻplamida aniqlanadigan funksiya. b sonning a asosga koʻra logarifmi deb b sonni topish uchun a asosni ko’tarish kerak boʻlgan daraja ko’rsatkichiga aytiladi. log a b ko’rinishida belgilanadi va “b ning a asosga logarifmi” deb o’qiladi. Ta’rifdan kelib chiqadiki, x = logab ni topish ax = b tenglamani yechishga tengdir. Masalan, log28 = 3. Chunki 23 = 8.Logarifmik funksiya y=logax bo’lib, bu yerda a>0 va a=b. Funksiyaning aniqlanish sohasidagi barcha sonlar musbatdir.
D(y) = ( 0; +♾).
Logarifmlarni hisoblash logarifmologiya deyiladi. a,b qiymatlar ko’p hollarda haqiqiy bo’ladi, lekin kompleks logorifmlar ham mavjud.
Logarifmlar o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, ular vaqt talab qiladigan hisob-kitoblarni sezilarli darajada soddalashtirish uchun keng qo'llaniladi. "Logarifmlar olamiga" o'tishda Sonlarni koʻpaytirish amali qoʻshish bilan
almashtiriladi, ayirish amali bilan esa boʻlish bajariladi va darajaga ko'tarilish va ildiz chiqarish mos ravishda darajaga ko'paytirish va bo'linishga aylanadi.
Laplas logarifmlarning ixtiro qilinishi haqida "Logarifmlar matematikning
mehnatini qisqartirib, uning hayotini ikki baravar oshirdi", degan.
Logarifmlarning ta'rifi va ularning qiymatlari jadvali (trigonometrik funksiyalar uchun) birinchi marta 1614 yilda Shotlandiya matematigi Jon Nepier tomonidan nashr qilingan. Boshqa matematiklar tomonidan kengaytirilgan va takomillashtirilgan. Logarifmik jadvallar tuzilib, logarifmik lineykalardan foydalanilgan. Logarifmik jadvallar elektron hisob mashinalari va Kompyuterlar paydo bo'lgunga qadar uch asrdan ko'proq vaqt davomida ilmiy va muhandislik hisob-kitoblari uchun keng qo'llanilgan.
Logarifmlar inson faoliyatining boshqa ko'plab sohalarida ham ajralmas
hisoblanadi: differensial tenglamalarni echish, miqdorlar qiymatlarini tasniflash(masalan, tovush chastotasi va intensivligi), turli bog'liqliklarni taxmin qilish, axborot nazariyasi, ehtimollar nazariyasi , va hokazo. Bu funksiya elementar sonni bildiradi, u ko'rsatkichli funksiyaga nisbatan teskari. Eng ko'p ishlatiladigan lagarifm turi bu haqiqiy logarifmlardir.
2 (ikkilik),e (natural) va10(o'nlik logarifm)Qo'shish, ko'paytirish va darajaga ko'tarish uchta eng asosiy arifmetik amallardir. Qo'shishning teskarisi ayirish, ko'paytirishning teskarisi bo'linishdir. Xuddi shunday, logarifm ko'rsatkichning teskari amalidir. Ko'rsatkichlar - b sonining asosi ma'lum darajali y darajaga ko'tarilib, x qiymatini berish; bu belgilanadi.Logarifma bu quyidagi shaklning ifodasidir: logab = c, ya'ni har qanday manfiy bo'lmagan sonning (ya'ni har qanday musbat) logarifmi "a" bazasiga asoslanib, "b" qiymatini olish uchun "a" bazasini ko'tarish kerak bo'lgan "c" darajasi. Keling, logaritmni misollar bilan tahlil qilaylik, aytaylik ifoda jurnali28. Javobni qanday topish mumkin? Juda sodda, siz shunday darajani topishingiz kerakki, 2 dan kerakli darajaga 8. 8. Aqlda ba'zi hisob-kitoblarni amalga oshirgandan so'ng, biz 3 raqamini olamiz! Va bu haqiqat, chunki 3 darajadagi 2 javobda 8 raqamini beradi.Logarifmik funksiya. a > 0, a ≠ 1 bo‘lsin. N sonining a asos bo‘yicha logarifmi deb, N sonini hosil qilish uchun a sonini ko‘tarish kerak bo‘lgan daraja ko‘rsatkichiga aytiladi va logaN bilan belgilanadi. Ta’rifga ko‘ra, a x = N (a > 0, a ≠ 1) tenglamaning x yechimi x = logaN sonidan iborat. Ifodaning logarifmini topish amali shu ifodani logarifmlash, berilgan logarifmiga ko‘ra shu ifodaning o‘zini topish esa potensirlash deyiladi. x = logaN ifoda potensirlansa, qaytadan N = a x hosil bo‘ladi. a > 0, a ≠ 1 va N > 0 bo‘lgan holda a x = N va logaN = x tengliklar teng kuchlidir. Shu tariqa biz o‘zining aniqlanish sohasida uzluksiz va monoton bo‘lgan y = loga x (a > 0, a ≠ 1) funksiyaga ega bo‘lamiz. Bu funksiya a asosli logarifmik funksiya deyiladi. y = loga x funksiya y = a x funksiyaga teskari funksiyadir. Uning grafigi y = a x funksiya grafigini y = x to‘g‘ri chiziqqa nisbatan simmetrik almashtirish bilan hosil qilinadi. Logarifmik funksiya ko‘rsatkichli funksiyaga teskari funksiya bo‘lganligi sababli, uning xossalarini ko‘rsatkichli funksiya xossalaridan foydalanib hosil qilish mumkin. Jumladan, f (x) = a x funksiyaning aniqlanish sohasi D(f ) = {-∞< x < +∞}, o‘zgarish sohasi E(f ) = {0 < y < +∞} edi. Shunga ko‘ra f(x) = loga x funksiya uchun D(f) = {0 < x < +∞}, E(f ) = {-∞ < y < +∞} bo‘ladi. a > 1 da loga x funksiya (0; +∞) nurda uzluksiz, o‘suvchi, 0 < x < 1 da manfiy, x > 1 da musbat, -∞ dan +∞ gacha o‘sadi. Shu kabi 0 < a < 1 da funksiya (0; +∞) da uzluksiz, +∞ dan 0 gacha kamayadi, 0 < x < 1 oraliqda musbat, x > 1 da manfiy qiymatlarni qabul qiladi. Ordinatalar o‘qi loga x funksiya uchun vertikal asimptota.
http://fayllar.org
|
| |
