Sodda oksidlar: Murakkab oksidlar:
Kuprit – Cu2 O Ilmenit – Fe Ti O3
Kassiterit – Sn O2 Magnetit – FeO. Fe2O3
Sinkit – Zn O Xromit – FeO. Cr2O3
Kvars – Si O2
Murakkab gidrooksidlar:
Korund – Si O2 Opal – SiO2 . nH2O
Gematit – Fe2 O3 Limotit – Fe2O3 . nH2O
Psilomelan – MnO . MnO2 . nH2O
5. K a r b o n a t l a r s i n f i. Bunga karbonat kislotasi (H2CO3) tuzlarining birikmasidan paydo bo‘lgan cho‘kindi va metfomik jins metallari kiradi. Karbonatlar sinfiga 80 ga yaqin minerallar ma’lum bo‘lib, er po‘stining ustki qavatida ko‘p uchraydi va uning 2 % ini tashkil etadi.
Karbonatlar sinfi minerallari suvsiz karbonatlar va suvli karbonatlar guruhiga ajratiladi.
Suvsiz karbonatlar: Suvli karbonatlar:
Kalsit – CaCO3 Soda – Na2CO3 . 10H2O
Magnezit – Mg CO3 Malaxit – CuCO . Cu(OH)2
Dolomit – CaMg(CO3)2 Azurit 2SuCO3 . Cu(OH)2
Siderit – FeCO3
6. S u l f a t l a r s i n f i. Bu sinfga sulfat kislotasi H2SO4 tuzlari kiradi. Sulfatlar sinfi minerallari natriy, kaliy, magniy, bariy elementlari bilan sulfatlarning birikishidan hosil bo‘ladi va er po‘stining 0,61 % ini tashkil etadi.
Er po‘stida eng ko‘p uchraydigan suvsiz va suvli sulfatlar mineraliga:
Suvsiz sulfatlar: Suvli sulfatlar:
Selestin – Sr(SO3) Mirabilit – Na2SO4 . 10H2O
Barit – Ba (SO4) Alunit – KAl3(SO4) . (OH6)
Anglezit – Pb(SO4) Gips - CaSO4 . 2H2O
Angidrid – Ca(SO4) kiradi.
7. V o l f r a m a t l a r. Bu sinf minerallari volfram kislotasi H2WO4 ning tuzlari bo‘lib, er po‘stida juda oz uchraydi. Volframatlar sinfiga tipik vakil v o l f r a m i t (Mn, Fe) WO3 va suvli fosfatlardan- sheelit Ca WO4 bo‘lib, volfram metalini olish uchun muhim xom ashyodir. O‘zbekistonda Nurota, Zirabuloq, Qoratepa tog‘laridan topilgan.
8. F o s f a t l a r. Qishloq xo‘jaligida o‘g‘it olish uchun xom ashyo sifatida foydalaniladi. Bu minerallarga fosfor kislotasining H3PO4 mineral tuzlari - m i sh ya k – H3AsO4, vanaditlar- H3VO4 kislotaning tuzlari kiradi.
Suvsiz fosfatlar guruhiga:
Apatit – Ca5(PO4)2 (F,Cl) (OH)
Fosforit – Ca5(PO4)3 (Cl,F) . CaCO3 gil va qum aralashmasi
|
