MAVZU: O‘ZBEK MAQOMLARI NOTA YOZUVI TARIXI
O„zbek musiqa merosida maqomning uchta asosiy turi mavjudligi:
1. Shashmaqom (yoki Buxoro maqomlari, Buxoro Shashmaqomi);
2. Xorazm maqomlari;
3. Farg„ona-Toshkent maqomlari (yoki maqom yo„llari).
Maqomlarni
hujjatlashtirish, notaga yozib olish masalasi. Ushbu sohada
amalga oshirilgan ishlar. “Xorazm tanbur chizig„i”, uning tarixiy va amaliy
ahamiyati. XX asr mobaynida nashr ettirilgan nota to„plamlari.
Pahlavon Niyoz Muhammad taxallusi
Komil Xorazmiy
(1825–1897)
XIX asrda yashab ijod etgan
shoir va musiqashunos olim
Pahlavon Niyoz Muhammad (taxallusi Komil Xorazmiy,
1825–1897) o„zi kashf etgan “Tanbur chizig„i” nomli o„ziga
xos “nota yozuvi” vositasida Xorazm maqomlarini yozib
olish tajribasini boshlab bergan edi. Bu ishni uning o„g„li –
Muhammad Rasul Mirzaboshi davom ettirgan. O„ng
tomondan chapga qarab o„qilgan mazkur “nota yozuvi”da
tanbur pardalariga oid 18 ta muvoziy chiziqlar bo„lgan va
bunda sadolanishi (bosilishi) lozim bo„lgan pardalar nuqtalar
vositasida belgilangan.
Abdurauf Fitrat (1886-1938)
Abdurauf Fitrat birinchi o„zbek professori. 1922-1923
yillar
Buxoro Xalq Sho‘rolar Jumxuriyati (
BXSHJ) maorif noziri
lavozimida ishlagan kezlari bu faoliyati yanada kengaytirildi.
Fitrat musiqiy ta'limni va bu sohadagi tadqiqotlarni yo'lga
qo'yishni ko'zlab, Buxoro shahrining Ravg„angaron guzarida
BXShJ hukumati tomonidan o'ziga in‟om etilgan hovli (hozir
xususiylashtirilgan 8-uy)da ixtisoslashgan
musiqa maktabi
tashkil etdi. Bu maktab “Sharq musiqa maktabi” deb atalib,
Yevropacha usuldagi musiqa maktabidan farq qilar, unda
ta‟lim jarayoni Sharqona ustozu-shogird
saboqlari asosida
qurilgan edi. Unga BXShJ hukumatining 1921-yil 10-avgustdagi farmoyishi bilan
Abdurauf Fitrat direktor, Domla Halim Ibodov ilmiy mudir etib tayinlangan edi.
Abdurauf Fitratning 1927-yil nashr etilib, 1993-yil qayta nashr etilgan “Oʻzbek
klassik musiqasi va uning tarixi” kitobida oʻzbek
klassik musiqasi tarixini
yoritishda qator masalalarga toʻxtalib oʻtilgan. Xulosa qismida esa musiqiy ishlarni
