|
II Bob Pul tizimi va tarkibiy qisimlari
|
| bet | 6/13 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 220,5 Kb. | | #246529 |
Bog'liq Raximjanova Kurs iwiII Bob Pul tizimi va tarkibiy qisimlari
2.1.Pul tizimi tushunchasi va shakllari.
Tizim deganda o`zaro bog’liq elementlarning birligi tushuniladi.
Pul tizimi – bu bir biri bilan o`zaro bog’liq holda xarakatlanuvchi va pul tizimining yaxlitligini ta`minlovchi elementlarning yig’indisidir.
Pul tizimi – bu mamlakatda yoki alohida olingan iqtisodiy hududda pul muomalasini tashkil qilishning davlat-huquqiy shaklidir.
Pul tizimini obektiv va subektiv asoslari mavjud. Pul tizimining obektiv asoslariga tovar pul munosabatlarining rivojlanganlik darajasi kiradi. Pul tizimining subektiv asoslariga to`lov hujjatlarini va vositalarini hamda ulardan foydalanish tartibini qonunchilik hujjatlarida belgilab qo`yilishi kiradi.
Pul tizimining ikkita jihati mavjud:
Funksiyanal jihat(aspekt) – pul tizimi funksiyanal jihatidan pul muomalasidan tashkil qilish prinsiplari, shakllari va usullarining yig’indisidir.
Institutsional jihat – institutsional jihatdan pul tizimi pul muomalasini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi institutlarning yig’indisidir. Bunday institutlarga Markaziy bank, tijorat banklari, kliring markazlari, hisob uylari kabi muassasalar kiradi.
Pul tizimini tashkil qilish quyidagi prinsiplar asosida amalga oshiriladi:
Pul tizimining barqarorligi va elastikligi prinsipi. Pul tizimining barqarorligi deganda pulning barcha funksiyalarini to`liq bajarilishini ta`minlash tushuniladi. Pul tizimining elastikligi deganda pul tizimining iqtisodiyotning pul mablag’lariga bo`lgan talabini o`zgarishiga o`z vaqtida javob bera olishiga aytiladi.
Muomalaga chiqarilgan pullarning ta`minlanganlik prinsipi. XX asrning 70-yillariga qadar muomalaga chiqarilgan naqd pullar oltin bilan ta`minlanar edi. Muomaladagi har bir AQSH dollari 1$=0.88 gramm sof oltin asosiga ega edi. 1 unsiya = 35$ bahoda almashtirib berdi. 1 unsiya = 31.1 gramm sof oltinga teng. Milliy valyutaning oltin bilan ta`minlanishi baho masshtabi deb ataladi. 1976-1978- yillarda bo`lib o`tgan YAmayka jahon valyuta tizimida oltinni demonitizatsiya qilish tugatildi. Bu oltindan to`lov vositasi sifatida foydalanishni ta`qiqlash. Natijada baho masshtabi dunyo mamlakatlarida bekor bo`ldi, eng oxirgi davlat SHvetsariya baho mashtabini 2011-yilda bekor qildi. Hozirgi davrda muomalga chiqarilayotgan pullar Markaziy bankning aktivlari bilan ta`minlanadi.
|
| |
