Mavzu: Reduktorlarning tuzilishi va asosiy qismlari Reja: reduktor haqida asosiy tushuncha Reduktorlarning asosiy o'lchamlari

Download 52 Kb.
Sana	11.11.2023
Hajmi	52 Kb.
	#97348

Bog'liq
Reduktorlarning tuzilishi va asosiy qismlari
C TILI VA DASTUR TUZILISHI, amaliy immun 2-kurs (2), Biotex leksiya, Kvant fizika, Arxiv, 9 sinf, 9-синф иқтисод, Yopiq tеst savollari 1 varian, 1-amaliyot, texnik tizimlarni boshqarish (2), texnologiya 7 uzb, true-or-false-statements-ks2-reading, 7-amaliy ish, Mavzu Dasturiy ta\'minot, Dasturiy ta\'minot

Mavzu: Reduktorlarning tuzilishi va asosiy qismlari
Reja:
1) Reduktor haqida asosiy tushuncha
2) Reduktorlarning asosiy o'lchamlari
3) Silindrik va chervyakli reduktorlarning tuzilishi

Reduktor (lotincha: reductor — orqaga qaytaradigan) — aylanma harakatni bir valdan ikkinchisiga uzatish uchun moʻljallangan qurilmamexanizm. Burovchi momentni oʻzgartirib beradi. Reduktor korpus, tishli (yoki chervyakli) va zanjirli uzatmadan iborat boʻladi. Tishli gʻildiraklar soniga qarab, Reduktorlar bir, ikki va koʻp pogʻonali boʻlishi mumkin. Mas, ikki pogʻonali Reduktor bir juft konus va bir juft silindrik shesternyalardan iborat boʻladi. Uzatish sonini oʻzgartirish mumkin boʻlgan Reduktor uzatmalar qutisi deb ataladi. Reduktor avtomobil, traktor, stanok, yuk koʻtarish hamda yoʻl qurilish mashinalari, pookat stanlaoi va boshqalarda keng qoʻllaniladi; ballon yoki boshqa idishlar ichidagi ish muhiti (gaz yoki bugʻ suyuqlik) bosimini pasaytiradigan yoki bir xilda tutib turadigan qurilma. Reduktorning asosiy elementi — reduksion klapan. Toʻgʻri va teskari ishlaydigan xillarga boʻlinadi. Reduktor gaz payvand apparatlariga, suyultirilgan gaz balloni bilan gaz plita orasiga va boshqalarga oʻrnatiladikorpus, tishli (yoki chervyakli) va zanjirli uzatmadan iborat boʻladi. Tishli gʻildiraklar soniga qarab, reduktorlar bir, ikki va koʻp pogʻonali boʻlishi mumkin. Mas, ikki pogʻonali Reduktor bir juft konus va bir juft silindrik shesternyalardan iborat boʻladi. Uzatish sonini oʻzgartirish mumkin boʻlgan Reduktor uzatmalar qutisi deb ataladi. Reduktor avtomobil, traktor, stanok, yuk koʻtarish hamda yoʻl qurilish mashinalari, pookat stanlaoi va boshqalarda keng qoʻllaniladi; 2) ballon yoki boshqa idishlar ichidagi ish muhiti (gaz yoki bugʻ suyuqlik) bosimini pasaytiradigan yoki bir xidda tutib turadigan qurilma. Reduktorning asosiy elementi — reduksion klapan. Toʻgʻri va teskari ishlaydigan xillarga boʻlinadi. Reduktor gaz payvand apparatlariga, suyultirilgan gaz balloni bilan gaz plita orasiga va boshqalarga oʻrnatiladi

Reduktor deb, mashinaning energiya manbaidan uning ish bajaruvchi qismigaaylanma harakatni tezligini kamaytirib uzatishga mo’ljallangan va alohida quti (korpus) ga joylashgan tishli yoki chervyakli uzatmalardan tuzilgan mexanizmlarga aytiladi. Reduktorlarning o’ziga xos xususiyati xarakatni kamaytirib uzatishdir, ya’ni ularda uzatish soni U ≥ 1 bo’ladi. Reduktorni bu xususiyatidan mashina va mexanizmlarni loyihalashda keng foydalaniladi.
Masalan, avtomobillarning tezliklar qutisi deb ataladigan reduktorlari ana shu asosda ishlaydi. Ma’lumki, avtomobilni joyidan qo’zg’atishda g’ildiraklardagi burovchi moment odatdagi tekis harakat vaqtidagi burovchi momentdan katta bo’lishi kerak va aksincha, joyidan qo’zg’olgan avtomobilg’ mahlum tezlikka erishgach, harakatni davom ettirish uchun g’ildirak vallaridagi burovchi momentning ilgaridagidek katta qiymatga ega bo’lishi shart emas. SHuning uchun reduktor vositasida yetaklanuvchi valning aylanish chastotasi pog’onama-pog’ona kattalashtiriladi. Bunday mexanizmlar multiplikatorlar yoki tezlatuvchilar deb ataladi. Ularda uzatish soni har doim U<1 bo’ladi. Reduktorlar bir-biridan vallarining joylashishi, o’lchami, uzatish soni hamda tuzilishi bilan farq qiladi.Reduktor vallarining fazoda o’zaro joylashishiga ko’ra gorizontalg’ vavertikalg’ bo’ladi.
Reduktorlarning og’irligi va tashqi o’lchamlari asosan uzatish soni qiymatini uzatma pog’onalari bo’yicha qanday taqsimlanishiga bog’liq. Bunda yetaklanuvchi g’ildirak diametrlari bir xil bo’lgan reduktorlarning ko’rsatkichlari yuqori bo’ladi,chunki bunday reduktor g’ildirak tishlarini moylash oson.Reduktorlarda birinchi pog’ona yuklanishi nisbatan kam bo’lganligi uchun, yetaklanuvchi g’ildirak diametrlarini bir xilligini tahminlash uchun uzatish sonining qiymatini ikkinchi pog’onaga nisbatan kattaroq qilib olish tavsiya etiladi, tish eni koeffitsienti ψba –ning qiymati esa ikkinchi pog’onada katta bo’ladi.Redüktörün xizmat qilish muddati haqida, momentni hisoblash juda muhim. Tahrirchi tezlikni oshirishning katta moment qiymati reduktorning katta yuk momentidan oshib ketishiga e'tibor berishni eslatadi. Moslashtirilgan dvigatelning kuchi odatda tez -tez ishlatiladi va aniq sharoitda aniq sayyora reduktorining xizmat qilish muddati taxminan 3 yilni tashkil qiladi. Batafsil dastur uskunaning ish chastotasi va ish muhitiga qarab aniqlanishi kerak. Odatda servo dvigatelning chiqish milining diametri qurilmadagi chiqish milining diametridan katta bo'lmaydi. Agar dvigatel momentini hisoblash usuli to'g'ri bo'lsa, vosita tezligi normal talabni qondirishi mumkin, lekin servo dvigatel chiqishi qoniqarli bo'lmasa, siz dvigatel tomondan oqim cheklovini boshqarishni amalga oshirishingiz yoki mexanik milda tork texnikasini bajarishingiz mumkin. Taixing reduktorlarining ko'p turlari mavjud, ularni uzatish turiga ko'ra tishli reduktorlarga, qurtlarni kamaytirgichlarga va planetar tishli reduktorlarga bo'lish mumkin; uzatish bosqichlariga ko'ra, ularni bir bosqichli va ko'p bosqichli reduktorlarga bo'lish mumkin; tishli shakliga ko'ra, ular silindrli redüktör, konus tishli reduktor va konus-silindrli tishli reduktorga bo'linishi mumkin; uzatish sxemasiga ko'ra kengaytiruvchi reduktor, bo'linadigan reduktor va koaksiyal reduktorga bo'linishi mumkin.
Reduktorni tanlash usuli - uning turi va hajmini tanlash. Aksincha, tanlov nisbatan sodda. Umumiy reduktor spetsifikatsiyalarini to'g'ri va oqilona tanlashning kaliti aniq ish sharoitlari va batafsil parametrlarni taqdim etish, mos kuch, termal balans va eksenel yo'nalishni tanlashdir. Kengaytirilgan radiusli yuk sharoitlari uchun spetsifikatsiyalar. Tegishli sayyoraviy reduktorni tanlash bizning reduktorni amalda yanada barqaror qiladi. Reduktorning kichik o'lchamlari, yuqori uzatish samaradorligi, sekinlashuvining keng diapazoni, yuqori aniqlik va past qaytarilish afzalliklari bor.Bir pog’onali chervyakli reduktorlar keng tarqalgandir. Ular mexanikmning konstruktiv o’ziga xosligidan kelib chiqadigan chervyakning joylashishi bo’yicha farqlanadi:
1) Chervyagi pastda joylashgan reduktorlar. Bunday reduktorlardan chervyakning aylanish tezliklari 4 — 5 m/s gacha bo’lganda foydalaniladi.Chervyakning bunday joylanishuvida eng yaxshi moylanish sharoitlari taminlanadi, chervyakning ko’rsatilgan tezliklarida esa moyni aralashtirishga ko’p quvvat sarf bo’lmaydi. Chervyakning aylanish tekligi oshganda quvvat sarfi kamayadi.
2) chervyagi yuqorida joylashgan reduktorlar. Ular chervyakning aylanish tezliklari 5 m/s dan ortiq bo’lganda qo’llaniladi.
Bunday uzatmalarda moylashga issiqlik uzatish chervyakning quyi joylashuviga qaraganda yomondir. Buning ustiga chervyak podshipniklarini moylash uchun maxsus qurilmalar talab qilinadi.
3) chervyagi yonida joylashgan reduktorlar. Chervyak vertikal yoki gorizontal holda o’rnatilishi mumkin. Bunday reduktorlarda ilashma va podshipniklarni moylash sharoitlari noqulaydir, shuning uchun ular mashinani loyixalash shartlariga ko’ra lokim bo’lgan xollardagina ishlatiladi. 2.1 — shaklda chervyagi yuqorida joylashgan reduktorlar ko’rsatilgan.
Silindrik chervyaklar keng tarqalgan, globoid chervyaklar esa qiyosan yaqinda paydo bo’ldi. Globoid chervyaklar ko’p sonli tishlarning bir vaqtda ilashish va tutashish chikig’ining qulay o’rnashishi hisobiga silindrik chervyaklarga nisbatan yuqori yuklanish qobiliyatiga ega (1,5 - 2 marta).
Arximed chervyagi yuruvchi vintga o’xshaydi. U o’z o’ramlarining o’q buylab kesimida, konvolyutali chervyaklar esa o’ramlarining normal kesimida trapetsiadal profili uymaga (rekbaga) ega.
Evolventali chervyak o’ramlarining o’q bo’ylab kesimida evolventa profili uymaga ega, to’g’ri chiziqli profili esa kesimda asosiy aylanaga urinma bo’lib chiqilgandir.
Chervyakli g’ildirak sirpanish tekligi υs ga bog’liq ravishda cho’yan, plastmassa va bronkadan tayyorlanadi. Katta g’ildiraklarni tayyorlashda ular rangli metallarni tejash maqsadida qo’shma (chambaragi antifriksion materiallardan, markazi esa cho’yandan) holda yasaladi.
Reduktor korpusi ko’pincha kulrang cho’yandan, ba’zida po’latdan (yakka holda ishlab chiqarishda) tayyorlanadi. Reduktor korpusi chervyak va chervyakli g’ildirak vallari uchun tayanch vazifasini o’taydi. Uning o’zi moy uchun rekervuar (idish) bo’lib ham hisoblanadi, shuningdek, ilashmaga atmosferadan turli karralarning tushishiga yo’l qo’ymaydi. Ushbu maqsad uchun kichlagichlar ham xizmat qiladi. Ular orqali vallarning uchlari chiqib turadi. Kichlagichlar, shuningdek, reduktordan moy siqishiga yo’l qo’ymaydi.
Kichik o’lchamli chervyakli reduktorlarda korpus ajralmaydigan qilinadi. Unda (korpusda) podshipniklar o’rnatiladigan ajraladigan yon qopqoqlar joylashtiriladi. Katta korpuslar chervyakli g’ildirak vali o’qi bo’ylab ajraladi. Reduktor korpusi ko’pincha qovurg’ali qilib tayyorlanadi. Bu issiqlik qaytarish yuzasini kengaytiradi .
Korpusning yuqorigi qismida mexanikmni ko’rikdan o’tkazish va moy quyish uchun teshik qilinadi. U qopqoq bilan bekitiladi, unda korpusning ichida bosimni kamaytirish uchun bosim me’yorlangich tiqin o’rnatiladi. Korpusning yon sirtida tuynuk qilinadi , u orqali g’ildirak tishlari va chervyak ilashmasining to’g’riligi kuzatiladi. Тo’g’ri ilashishda kontakt (tegib turish o’rni) dog’i tishlarning o’rtasida joylashishi kerak, ya’ni chervyakli g’ildirakning o’rta tekisligi chervyak markazidan o’tishi kerak. Yon tuynuk qopqoq bilan yopiladi. Unda moy ko’rsatgich o’rnatiladi. (Moy ko’rsatgich ko’pincha qopqoq asosining biqinidagi teshikda o’rnatiladi). Mazkur qopqoq pastida tiqinli moy to’ziladigan teshik mavjud. Тayanchlar orasidagi masofa 200 mm gacha (gohida 250mm gacha) bo’lgan chervyaklar radial — tirak podshipniklarda o’rnatiladi. 2.1 — shaklda ko’rsatilganidek, tayanchlararo masofa katta bo’lganida chervyak o’q bo’yicha bitta tayanchda siljimaydigan qilib o’rnatiladi. Bu tayanchda ikkita radial - tirak podshipniklar qo’yiladi. Boshqa tayanchda val uchining o’q bo’ylab siljishiga yo’l qo’yadigan suquvchi podshipnik (odatda radial) o’rnatiladi. Chervyakli g’ildirak vali doimo radial — tirak podshipniklarda o’rnatiladi, negaki tayanchlararo masofa odatda 200 mm dan oshmaydi. Ba’zida podshipnikli ukellar moy saqlagich xalqalar bilan ta’minlanadi . Ulardan chervyakning aylanaviy tezligi 3 m/s gacha bo’lganda va moylash uchun plastik moy qo’llaganda foydalaniladi. Bu kichlagichlar moyni markazdan qochma kuchlar ta’sirida sikishdan saqlaydi.
Reduktorni ajratish va yig’ish uchun quyidagilarga ega bo’lish kerak: chervyakli reduktor, reduktor chizmasi, gaykalarga mo’ljallangan kalitlar to’plami , shtangenreysmas shtangensirkul , masshtabli chikgich , kronsirkul , soklovchi qistirmalar to’plami , maxsus yupqa oraliq o’lchagichlar (shuplar), chervyakli g’ildirakning chervyak bilan kontakti (tegish joyi) dog’ini tekshirish uchun bo’yoq..

Download 52 Kb.