|
Mavzu: Tizimli yondashuv asosida qarorlar qabul qilish Reja
|
| bet | 2/3 | | Sana | 25.11.2023 | | Hajmi | 17,94 Kb. | | #105155 |
Bog'liq Muhandislik ijodkorligi MITizimli yondashuv — birinchidan, turli tizim sinfi va turlarini, yaʼni murakkab tizim obyektlarini konstruksiyalash va tadqiqot metodlarini ishlab chiqish vazifasidan iborat fandagi metodologik yoʻnalish; ikkinchidan, tizimga uning qismlarini alohida emas, balki butun xolicha eʼtiborini qaratadi.
Biroq tizimli yondashuv umum ilmiy va fanlararo, yaʼni hamma fan yutuqlari integratsiyasiga asoslanadi, shu bilan birga amaliy faoliyat malakasi, ayniqsa birinchi oʻrinda boshqaruv va tashkilotlar sohasida. Umuman olganda, tizimli yondashuvning asosi murakkab obyektlar, uni chegarasini hamda uning ichki va tashqi aloqalari mavjudligi butunligida qabul qilishdir. Real olamning barcha tizimli obyektlarida asosiy qabul qilingan umumiy tizim nazariyasi keng tarqalgan. Xususan, falsafada tizimli yondashuv tadqiq etilayotgan obyektlarda butunlik gʻoyasi, murakkab tashkillanganlik asosida yotgan olamga tizimli nazar shakllanishini bildiradi.
Taʼkidlash kerakki, onkologik tadqiqotlarda tizim dastlab shunchaki murakkab obyekt sifatida, qismlardan tashkil topgan yaxlit narsa sifatida, oʻzaro taʼsir qiluvchi komponentlar majmuasi sifatida tushunilgan.
Keyinchalik, tizimni yaratuvchi omil sifatida yaxlitlikning oʻziga eʼtibor qaratildi. Tizim yaxlitlik prizmasi orqali koʻrib chiqila boshlandi va ichki tashkiliy va tuzilish xususiyatlari va shakllari orqali aniqlangan, yaʼni murakkablik sifatida. Demak, antologik yondashuvning ikkita asosiy tarmogʻi vujudga keladi: tizim obyektlar toʻplami va tizim xususiyatlar toʻplami sifatida.
Gnoseologik yoʻnalish doirasida bilimlarning izchilligi uchun uchta asosiy talablar ilgari surildi: dastlabki poydevorlarning toʻliqligi (bilim elementlari), bilimning uzilmasligi (oʻzaro bogʻliqligi va izchilligi), qurilgan bilimlarning yaxlitligi. Bunday bilimlarning modeli sifatida matematikaga yoʻnalishi bu yerda rol oʻynadi.
Maʼlumki, tizimli yondashuvning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: yaxlitlik, bu tizimni bir vaqtning oʻzida yaxlit va bir vaqtning oʻzida yuqori darajadagi quyi tizim sifatida koʻrib chiqishga imkon beradi; tuzilish iyerarxiyasi, yaʼni pastki darajadagi elementlarning yuqori darajadagi elementlarga boʻysunishi asosida joylashgan koʻp (kamida ikkita) element mavjudligi. Ushbu tamoyilning amalga oshirilishi har qanday muayyan tashkilot misolida yaqqol koʻrinadi. Maʼlumki, har qanday tashkilot bu ikkita quyi tizimning oʻzaro taʼsiri: boshqaruvchi va boshqariladigan.
Biri ikkinchisiga boʻysunadi.
Shuningdek, tizim elementlari va ularning muayyan tashkiliy tuzilish doirasidagi oʻzaro aloqalarini tahlil qilish imkonini beradigan struktura. Qoida tariqasida, tizimning ishlash jarayoni uning individual elementlarining xususiyatlari bilan emas, balki strukturaning oʻzi ham belgilanadi. Koʻp kibernetik, iqtisodiy va matematik modellardan individual elementlarni va umuman tizimni tavsiflash uchun foydalanishga imkon beradigan koʻp qirralilik.
Tizimli yondashuv — bu obyektlarni tizim sifatida oʻrganishga asoslangan maxsus ilmiy bilimlar va ijtimoiy amaliyot metodologiyasining yoʻnalishidir. Tizimli yondashuv muayyan fanlardagi muammolarni adekvat shakllantirishga va ularni oʻrganishning samarali strategiyasini ishlab chiqishga yordam beradi. Tizimli yondashuvning uslubiy oʻziga xosligi, tadqiqotni obyektning yaxlitligini aniqlashga va uni taʼminlovchi mexanizmlarni aniqlashga, rang-baranglikni aniqlashga qaratganligi bilan belgilanadi.
Taʼkidlash kerakki, taʼlimga tizimli yondashish – uni uslubiy jihatdan qayta jihozlash omillaridan biri: “Dunyoga tizimli qarashni shakllantirish nafaqat zamonaviy ilm-fan harakatining muhim omili, balki, aslida, bu boradagi yagona shartdir. biologiya, psixologiya, sotsiologiya, zamonaviy texnologiyalarning turli sohalarida tubdan yangi chegaralar".
Tizimli yondashuvdan foydalanish, V.S.Danilova va N.N. Kojevnikov taʼkidlaganidek, tadqiqotning quyidagi bosqichlarini (uslubiy talablarni) amalga oshirishni nazarda tutadi:
1) oʻrganilayotgan yaxlitlik elementlarini mustaqil shakllanishlar sifatida joylashtirish;
2) elementlar oʻrtasida ularning oʻzaro taʼsiri natijasida vujudga keladigan barqaror bogʻlanishlar tuzilishini oʻrganish;
3) tanlangan tuzilmani aniq hodisa va jarayonlarni oʻrganish algoritmi sifatida qoʻllash.
Xulosa qilib aytish mumkinki, bizni qurshab olgan dunyo tobora murakkablashib bormoqda. Respublikamizdagi ijtimoiy-iqtisodiy bogʻlanishlar, aloqalar chambarchas bogʻliq, ularni anglash, bilish, faoliyat olib borish uchun tizimli tafakkur, yondashuvi zarur. Ayniqsa, hozirgi globallashuv davrida, yer yuzida sodir boʻlayotgan ekologik jarayonlar (iqlim isishi, chuchuk suvni kamayishi, demografik masalalar, ijtimoiy-iqtisodiy kabi muammolar tahlili tizimli tafakkur, tizimli yondashuv asosida olib borilishi maqsadga muvofiqdir. Tizimli yondashuv koʻzda tutilgan vazifalarning muvafaqqiyatli amalga oshirilishi jamiyatimizning murakkab tizim sifatida rivojlanishi, yangi murakkab tizimga oʻtishiga imkon beradi.
|
| |
