Mavzu: Transport vositalarida ishlatiladigan texnik suyuqliklar. Reja: Tormoz suyuqliklari

Tormoz tizimi uzoq vaqt ishonchli ishlashi uchun tormoz suyuqliklariga quyidagi ekspluatatsion talablar qo’yiladi:

• Tormoz tizimi uzoq vaqt ishonchli ishlashi uchun tormoz suyuqliklariga quyidagi ekspluatatsion talablar qo’yiladi:
• 1. Tormoz suyuqligining qaynash harorati yetarlicha yuqori bo’lishi kerak. Aks holda suyuqlik qaynab, tormoz pedali polgacha tushib ketadi. Tormoz silindrlarining harorati 190-2000C gacha yetishi mumkin.
• 2. Tormoz suyuqligi sovuqqa chidamli bo’lishi, ya’ni -400C va undan ham past haroratda uzoq vaqt ushlab turilganda ham cho’kindi hosil qilmasligi kerak. Bundan tashqari, uning qovushqoqligi -400Cda tormoz pedalini bosishni qiyinlashtiradigan darajada bo’lmasligi kerak.
• 3. Tormoz suyuqligi rezina qismlarga shikast yetkazmasligi, shishirib yubormasligi yoki kichraytirmasligi va tormoz tizimi qismlarining korroziyasiga sabab bo’lmasligi kerak.

Tormoz suyuqliklarining qanday turlari mavjud?

• «Neva» suyuqligi. Bunday nomdagi tormoz suyuqligi qator sintetik kimyoviy birikmalarning murakkab kompozitsiyasidan iborat. Uni minus 500C dan 500C gacha bo`lgan harorat oralig`ida ishlatish mumkin, 1900C da qaynaydi. Zaharli va yong`in jihatdan xavfli. Issiq suvda eriydi. Och sariq rang berilgan. Disk tormozli yengil avtomobillarda ishlatiladi. Baraban tormozli yengil avtomobillarida; «Ural»; KrAZ-260 (ilashish muftasini ajratishning gidropnevmatik yuritmasi); GAZ-53A yuk avtomoillarida; KAVZ, PAZ-672 avtobuslarida ishlatish tavsiya etiladi.

• BSK suyuqligi. Butil spirti bilan tozalangan kanakunjut moyining aralashmasidan (1:1 nisbatda) iborat tormoz suyuqligi yaxshi moylash hususiyatlariga ega. Minus 200C haroratgacha ishga layoqatli. Ancha past haroratlarda ham tormoz tizimlarining ishga layoqatligini saqlash uchun suyuqlikka etil yoki butil spirti (1:1 nisbatda) qo`shiladi. Qaynash harorati uncha yuqori (1150C) bo`lmaganligidan BSK suyuqligi disk tormozli avtomobillarda ishlatib bo`lmaydi. Suv qo`shganda qatlamlanadi. «Neva» va GTJ-22 M tormoz suyuqliklari bilan aralashmaydi. Yong`in jihatidan xavfli. Unga qizil rang berilgan (qo`shilgan). Bu suyuqlik baraban tormozli barcha yengil avtomobillarda Gaz-53A; «Ural» yuk avtomobillarida; KAvz va PAZ-672 avtobuslarida ishlatiladi.

• GTJ-22 suyuqligi. Bu suyuqlik glikollar, suv va antikorrozion qo`shilmalarning aralashmasidan iborat. GTJ-22 suyuqligi yaxshi moylash hususiyatiga ega. Minus 500C dan 500C gacha harorat oralig`ida ishga yaroqli. 1400C haroratda qaynaydi, shuning uchun disk tormozli avtomobillarda ishlatib bo`lmaydi. Suvda yaxshi eriydi. «Neva» tormoz suyuqligi bilan aralashadi; Zaharli: yashil rangga ega. Yuqori o`tuvchanlikdagi avtomobillarda ishlatish uchun mo`ljallangan. Shimoliy hududlarda bu suyuqlikdan BSK tormoz suyuqligi o`rnida foydalanish mumkin.

• «Tom » tormoz suyuqligi. «Neva» tormoz suyuqligini o`rnini bosish uchun ishlab chiqarilgan. Asosiy komponentlari to`yingan glikolli efir, poliefir, borat kislotalari va korroziyaga qarshi qo`shilmalardan iborat. Yengil va yuk avtomobillari tormoz tizimlari gidroyuritmalarida ishlatiladi. «Neva» tormoz suyuqligiga nisbatan foydalanish hususiyatlari yaxshi, qaynash harorati nisbatan yuqori. «Neva» tormoz suyuqligi bilan ixtiyoriy nisbatda aralashtirish mumkin.

• «Rosa» tormoz suyuqligi. Yangi turdagi avtomobillar uchun ishlab chiqarilgan. Asosiy komponenti borli efir bo`lib, tarkibida korroziyaga qarshi qo`shilmalar qo`shiladi. Tormoz suyuqligi qaynash harorati 2600C ni tashkil etadi. Suyuqlikni bu hususiyati ushbu suyuqlikdan og`ir ish sharoitlarida ishonchli foydalanishni ta`minlaydi va suyuqlikning ish muddatini uzaytirishga imkon beradi. «Rosa» tormoz suyuqligi «Tom» va «Neva» suyuqliklarini almashtirishi mumkin.

• Tormoz suyuqliklarini bir-biridan farqlash qaynash harorati va past haroratlardagi ko`rsatkichlarga asosan belgilanadi. Qaynash harorati bo`yicha eng yaxshi tormoz suyuqligi «Rosa», eng yomon ko`rsatkichga ega bo`lgan suyuqlik esa BSK suyuqligidir. Foydalanish jarayonida glikol asosidagi suyuqliklarning qaynash harorati pasayadi va ikki yil mobaynida ishlatilgandan so`ng suyuqlikni qaynash harorati quyidagicha bo`ladi: «Neva» - 135-1400C , «Tom » - 150-1600C va «Rosa» - 160-1650C. BSK suyuqligini qaynash harorati 1100C. Shuning uchun BSK suyuqligi shoshilinch ravishda tormoz bosiladigan og`ir ish sharoitlarida tormoz tizimini ishonchli ishlashini ta`minlay olmaydi.
• Tormoz tizimlarida bug` tiqinlari paydo bo`lishini oldini olish maqsadida ish sharoitidan kelib chiqqan holda tormoz suyuqliklarini almashtirish muddati quyidagicha taviya etiladi: «Neva» - 1-2 yil; «Tom » va «Rosa» - 2 yil.