145-rasm.Maydalash mashinasiningsxemasi.
1- tog’ora; 2 – gildiraq;3 -val; 4— tishli gildirak.
Mashina vertikal o’q atrofida aylanuvchi surgichlari 2, 4 zalvor g’ildiraklari tagiga materialni surib turadi. Qachonki, material yaxshi aralashtirilib, xossalari kuzatuvdan o’tgach, uning tortqichi 6 tortilsa, material quti tagidagi teshiqdan ishlatish joyiga uzatiladi.
Agar bu materiallar yopishqoq bo’lib, bir tekis namlanmagan bo’lsa, ular titish mashinasida yana ishlanadi (147-rasm). Rasmdagi sxemadan ko’rinadiki, material transportyor orqali mashina voronkasiga uzatiladi, uni o’qi atrofida aylanib turuvchi kuraklari 2, po’lat sim 3 yoki zanjirlarga o’tadi. Material simlarga urilib
146-rasm.Qum-qorishtirish mashinasi:
Vertikal o’q; 2- surgich; 3- g’ildirak; 4- surgich; 5- quti; 6—tortqi.
sochilib, transportyorga tushadi.Materialning simlarga yopishib qolgan qismi, ekstsentrik – 4 yordamida ham ajratiladi. Quyuq tsexlarida bir marta quyma oluvchi qolip materiallar tarkibi
147-rasm. Qolip materialini titish mashinasining sxemasi:
1 — voronka; 2— kurak; 3— simlar; 4— ekstsentrik.
quymalar materiali shakliga va massasiga ko’ra belgilanadi. (47,48-jadvallarga qarang).
Mayda va o’rtacha quymalar uchun
|
Qolip materialning tarkibi, massasi jixatidan %
|
Materialning xossalari
|
qayta ishlatiladigan
material
|
Kvarts qumi
|
kukun xolatidagi gil
|
Tosh ko’mir ko’kuni
|
Suyuq shisha
|
mazut
|
gil
|
Gaz o’tkazuvchanligi
kg/min
|
namligida puxtaligi
, kg/
|
Quruqligidagi
puxtaligi, kg/
|
namligi,
%
|
Po’lat
quyma
|
-
|
100
|
2-3
|
-
|
6,5-7,5
|
0,2-0,3
|
5 gacha
|
70
|
0,25-0,35
|
8
|
5,5-6,5
|
CHo’yan
quyma
|
15-29
|
90-75
|
-
|
5
|
6,5-7,5
|
+
|
5 gacha
|
70
|
0,2-0,3
|
6
|
4-5
|
47-jadval.
SHuni aytish kerakki, bir marta ishlatilgan qolip materiallariga ma’lum miqdorda toza qum, gil va boshqa materiallar qo’shilib, suv bilan qorishtirib, yangilanadi. Bu ishlarning barchasi mexanizatsiyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan. 148-rasmda qolip materiallari tayyorlovchi avtomat qurilma bir turining sxemasi keltirilgan.
Konveyer 1 dagi qolip 2 ga quyilgan metall panjara3 ga kelguncha birmuncha sovib, qolip shakliga o’tib qolgach, qolip buzilib, undan quyma ajratiladi. Ishlatilgan qolip materiali esa panjara 3 ko’zlaridan transportyor 4 ga tushadi. U yerdan esa tebranma elakka uzatilib elanadi.
Elangan material lentali qiya transportyor 5 ga uzatiladi. Transportyor oxiriga o’rnatilgan magnit shkiv 6 materialdagi metall zarrachalarni o’ziga tortib, uni tozalaydi. Tozalangan material taqsimlash lentasi 7 ga, u yerdan bunker 8 ga undan esa dozator 9 ga o’tib, u yerdan begun 10 ga portsiyalab kelib turadi. Qachonkim, tayyorlangan material talab etiladigan xossaga kelgach, qiya lentali transportyor 11 ga, undan
Qolip
larning
xili
|
Quyma
Massa
kg
|
Qolip materiallarining tavsifi
|
Tarkibi massasi jixatdan
|
Donador
ligi
|
Gilli modda
lar miqdo
ri
|
Nam xolatdagi material
ning
gaz o’tkazuvchanligi /kg-min
|
Siqilish
dagi mustaxkamlik
chegarasi, kg/
|
Nam
ligi
|
Qayta ishlatiladigan material
|
Xali ishla
tilma
gan mate
rial
|
Tosh
ko’mir
|
Qi
piq
|
namligida
|
Quruq
ligida
|
Quruq qolip
lar
|
100gacha
|
02A0315 A
|
10-12
|
60-80
|
0,5-0,6
|
0,8-0,12
|
6,0-7,0
|
40-70
|
27-67
|
-
|
3,0
|
Nam qolip
lar
|
100 dan ortiq
|
0315B04A
|
11-13
|
80-100
|
0,6-0,65
|
6,0-7,0
|
35-60
|
37-62
|
-
|
3,0
|
2000 gacha
|
0315B04A
|
13-14
|
70
|
0,65-0,7
|
7,0-0,8
|
50-60
|
28-40
|
-
|
10-12
|
2000dan
15000 gacha
|
0315A0.4A
|
14-16
|
70
|
0,7-0,8
|
7,0-0,8
|
40-50
|
38-50
|
-
|
10-12
|
1-jadval.
Qolip materialning o’rtacha tarkibi
|
Komponentlar miqdori, %
|
Ishlatilgan qolip materiali
Qo’shiladigan toza kvarts qumi va gil
Qo’shiladigan maxsus materiallar x .
(toshko’mir, qipik va boishqalar
Suv
|
64.55-96.5
3-5
0.5
4.5-5.5
|
jadvalda yangilangan qolip materiallarining o’rtacha tarkibi keltirilgan.
Qolip materiallarini tayyorlovchi avtomat qurilma:
1— konveyer; 2 — qolip; 3 — metall panjara; 4 — transportyor; 5—kiya transportyor; 6 — magnit shkiv; 7—taqsimlash lentasi; 8 — bunker; 9— dozator; 10 — begun; 11 — transportyor; 12— sochgich; 13— bunker; 14 — ta’minlagich; 15—transportyor; 16—sochgich; 17, 18, 19 — lentali transportyorlar; 20— bunker; 21 — qoliplash mashinasi sochgich; 12 ga, keyin esa tindirgich bunkeri 13 ga o’zatiladi va u yerda tindirilib, bir tekisda namlanadi. So’ngra qolip materiali bunker 13 dan ta’minlagich 14 ga, undan transportyorlar 17, 18, 19 orqali bunkerlar 20 ga, undan esa qoliplash mashinasi 21 ga o’tadi.
SHuni ham aytish joizki, qolip materiallari bajaradigan ishiga ko’ra quyidagi turllarga ajratiladi:
Qoplama materiallar. Bu materiallar opokadagi qolip bo’shlig’ida suyuq metall bilan bevosiga munosabatda bo’ladigan yuzlarini qoplash uchun ishlatiladigan material bo’lib, tarkibida 5 (K90% ishlatilmagan va 10—50%) ishlatilgan material bo’ladi. Modelь shakli va o’lchamiga ko’ra uning sirtiga 10 dan 100 mm gacha qoplanadi.
To’ldirgich materiallar. Bu materiallar opokadagi qoplama material tagida bo’lib, u qolipning asosiy qismini tashkil etadi. Bu materiallar sifati qoplama materiallardan pastroq bo’ladi. Tarkibi bir marta ishlatilgan materiallar ma’lum miqdorda gil, qum va boshqa zarur qo’shimchalar aralashtirilib tayyorlanadi.
Umumiy materiallar. Bu materiallardan asosan yirik quyuv tsexlarida mashinalarda ko’plab qoliplar tayyorlashda foydalaniladi. Ular bilan opokalarning butun hajmi to’ldiriladi. SHu boisdan bu materiallarga umumiy materiallar deyiladi. Bu materiallar tarkibida to’ldirgich materiallar 80—90% bo’lib, qolgan qismi esa ishlatilmagan materiallar bo’ladi.
|
