6-Ma’ruza. Qolip materiallari.
Reja:
6.1. Maxsus qolip materiallari.
6.2. Qolip materiallarini tayyorlash.
Keyingi yillarda sifatli quyma qoliplar tayyorlash bilan bog’liq ishlarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish bilan ish unumini orttirish borasida olib borilayotgan ishlarda maxsus materiallar deb yuritiluvchi qolip (sterjenь) materiallaridan foydalanilmokda. Bu materiallar asosi kvarts qumi oz miqdorda bo’lib, qum donlarini o’zaro asosiy bog’lovchilar sifatida sintetik smolalar (karbomidlar, karbomid fenolli, karbomid furanli, fenollar va fenol furonli aralashmalar), shuningdek suyuk shisha, tsement, sulьfit spirtli barda va boshqalar bilan birga katalizatorlar sifatida benzosulьfit va ortofosfor kislotalardan keng foydalanilmoqda. Xozirda ularning tegishli katalizatorlari bilan foydalanilayotganlarining 40 dan ortiq xili mavjud.
Maxsus sintetik bog’lovchi moddalar qo’shilgan qolip va sterjenь materiallarini qotish sharoitiga ko’ra shartli ravishda quyidagi xillarga ajratiladi:
Maxsus qolip materiallari.
Tez qotuvchi aralashma materiallar.
Issik xolatida qotuvchi aralashma materiallar.
Sovuq xolatida qotuvchi aralashma materiallar.
Suyuk xolatida qotuvchi aralashma materiallar.
Tez qotuvchi aralashma materiallar. Bu material tarkibida 95— 97% qum, 3—5% gil, 3—7% suyuq shisha bo’ladi. Agar bu materialdan SO gazi o’tkazilsa, unda Na20 • 2Si + S = N + 2Si reaktsiyasi boradi va tez qotadigan gilь — Si bepib, ortiqcha suv ajraladi. Gil esa qum donlarini o’zaro puxta bog’lab, tez qotadi. Kuzatishlar ko’rsatadiki, qolip materialiga 3—5% suyuk shisha qo’shilsa, bu materialning nam xolatida siqilishiga mustaxkamligi σ=15—30 kPa ga, cho’zilishga puxtaligi σ=300—500 kPa ga yetadi, qotish vaqti esa qoliplarning kesim qalinligiga bog’liq bo’ladi. Bu materialdan foydalanishda zaxarli moddalar ajralmasligi, tez qotishi xossasini uzoq vaqt saqlashi uning afzalligi bo’lsa, namiqishi yuqoriligi, qolipdan quymaning yomon ajralishi kamchiligidir.
|
