|
Mazmuni kirisiw i-bap. Balalardí sanawǵA Úyretiwdiń teoriyaliq tiykarlari
|
| bet | 6/7 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 73,39 Kb. | | #228177 |
Bog'liq kHODJABOYEVA KURS JUMISJUWMAQLAW
Juwmaq ornında sonı atap ótiw kerek, balalarda matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw mashqalasınıń psixologiyalıq -pedagogikalıq tiykarları. Baslanǵısh matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıwda tálim máseleleri. Balalarda matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw teoriyası hám metodikası. Oqıtıw mazmunı hám jollarıniń ulıwma xarakteristikası ótilgen temanıń mazmunına baylanıslı halda oqıwshılardıń turmısda baqlaǵan hám tájiriybede isletgen fakt (dálil), zat hám hádiyselerden nelerdi bilgenliklarini anıqlaw ; — ótilgen tema hám, hátte ilgeri ótilgen materiallardı (maǵlıwmatlardı ) qayta eske túsiriw; — oqıwshılardıń bayanlainayotgan maǵlıwmattı qanshellilik aqıl qılıp atırǵanliklarini anıqlaw... Sabaqlıq menen islew tálim processinde oqıw -oqıtıw jumısların tabıslı ámelge asırıw ushın járdem bersa. ekinshi tárepden, oqıwshılardıń keleshektegi iskerligi ushın zárúr bolǵan ilimiy hám ilimiy-kópshilikke arnalǵan ádebiyatlardı ǵárezsiz oqıp -úyreniw mádeniyatın quram taptırıw menen birge ol balalardı kónlikpe hám ilmiy tájriybeler menen qurallandırıwda úlken áhmiyetke iye. Mektepke tayarlaw toparında balalar sanlardıń teris keliw tártibi boyınsha sanawǵa uyretiledi.
Daslep bunday shınıǵıwlar konkret materialda ótkeriledi. Bunday shınıǵıwlardı onsha úlken bolmaǵan sanlardan baslaw usınıs etiledi. Máselesi, tárbiyashi stoliga 5 oyınshıq (buyım ) qoyılǵan. Balalar bul buyımlardı sanap bolǵanınan keyin tárbiyashi olardı birden alıwdı aytadı, balalar bolsa qalǵan oyınshıqlar sanın (... besew... tórtew..:ush, eki :., bir :;. hesh ne) búydewleri kerek. Shınıǵıwdan shınıǵıwqa ótilgeni tárepke buyımlar muǵdarı kópaytirib barıladı. Sonnan keyin balalarda sanlardı teris tártipte kórgezbeli materialsız ayta alıw ilmiy tájriybesi az-azdan payda etina baradı. Sol maqsette “Keyingi (aldıigi) sannı ayt”, “Sanawdı dawam ettir”, “Kishi sannı ayt”, “Kim úlken?”, “Toptı usla” sıyaqlı awızsha didaktik oyınlar usınıs etiledi. Mektepge shekem jasındaǵı balalar nomerler menen tanısqanlarınan keyin, bunday oyınlar nomerlerden paydalanıp ótkeriledi. Balalar cifrlı kartochkalardı natural qatar sanlarınıń keliwi tártibinde jaylastıradılar. Keyininen tárbiyashiniń tapsırig'iga qaray sanlardı teris tártipte (beshdan baslap, jetinen baslap, toǵızdan baslap sıyaqlı ) aytadılar. Balalar buyımdıń basqa buyımlar arasındaǵı rejimin anıqlawda sanaqtıń baǵdarı zárúrli áhmiyetke egaligini bilip aladılar.
Tárbiyashi mudamı «qancha? » sorawına sanap shıǵılǵan buyımlardıń hámmesi qansha ekenligin aytıw menen, «qaysi? » («sanoq boyınsha neshinshi? ») sorawına bir buyımdıń basqa buyımlar arasındaǵı ornın bilip, juwap beriw kerekligini hám birinshi, ekinshi, úshinshi dep sanaw kerekligini yadǵa saladı hám aytıp otedi. Balalardı «qaysi? », «nechanchi? » sorawların túsiniw hám parıq etiw boyınsha shınıǵıw etdiriw ushın olardı buyımlardıń úlkenligi hám reńine qaray salıstırıwlaw ilmiy tájriybelerinen paydalanıw maqsetke muwapıq. Mısalı, olarǵa reńli qaǵaz bólegi hámmesi bolıp qansha ekenligin ; joqarıdaǵı birinshi bólek qanday reńde ekenin; qaysı bólek besinshi, jasıl bólek esap boyınsha neshinshi ekenin, qara bólek esap boyınsha neshinshi ekenin tabıw tapsırig'i beriledi.
Bunday tapsırmalarda geometriyalıq sırtqı kórinisler - úlken úshmúyeshlik, sheńber, úshmúyeshlik, tórtmuyush, reńi birdey, biraq hár túrlı shama daǵı úlken úshmúyeshlik, úlken sheńber, úlken tórtmuyushlerden paydalanıw múmkin. Ol («Úlken sheńber sanaq boyınsha neshinshi?, qaysı forma tórtinshi? Úlken tórtmuyush sanaq boyınsha neshinshi? » Keyingi formanı aytıń. Ol qanday? Altınshı forma ne dep ataladı? »). «Qaysı? » sorawın túsiniw ilmiy tájriybesi hápte haqqındaǵı bilimlerdi anıqlawǵa tiyisli shınıǵıwlarda da bekkemlenedi. Mısalı, tárbiyashi háptediń birinshi kúni ne?, háptediń úshinshi kúni qanday atalıwın, háptediń neshinshi kúni byshenbe? hám h. k. sorawlardı hár túrlı ańlatıwı kerek. Bul da dıqqattı toplaw, da bilimlerdi jáne de tereń ózlestiriwge múmkinshilik beredi.
Oyın usılları da nátiyjeli bolıp tabıladı. Mısalı, oqıtıwshı gápiradi hám ol óz sóylewin flanelegrafda kórsetiw menen gúzetip baradı. Otlaqta qanday haywanlar bar ekenin aytıń. Haywanlardı arǵı qıraqqa ótkeriw kerek. Kópir tar bolǵanı ushın olar bir-biriniń artınan izbe-iz ketiwedi. Dıqqat bnlan qarang, ne birinshi ketmekte Siyirdıń artınan teńliklerdi aytıwǵa úyretiw dawam ettiriledi. Balalarda matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw mashqalasınıń psixologiyalıq -pedagogikalıq tiykarları. Baslanǵısh matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıwda tálim máseleleri. Balalarda matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw teoriyası hám metodikası. Oqıtıw mazmunı hám jollarıniń ulıwma xarakteristikası ótilgen temanıń mazmunına baylanıslı halda oqıwshılardıń turmısda baqlaǵan hám tájiriybede isletgen fakt (dálil), zat hám hádiyselerden nelerdi bilgenliklarini anıqlaw ; — ótilgen tema hám, hátte ilgeri ótilgen materiallardı (maǵlıwmatlardı ) qayta eske túsiriw; — oqıwshılardıń bayanlainayotgan maǵlıwmattı qanshellilik aqıl qılıp atırǵanliklarini anıqlaw.
|
| |
