|
Sanawǵa úyretiwde didaktikaliq oyin túrleri
|
| bet | 5/7 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 73,39 Kb. | | #228177 |
Bog'liq kHODJABOYEVA KURS JUMIS2.2. Sanawǵa úyretiwde didaktikaliq oyin túrleri.
Tuwrı hám teris tártipte sanawǵa tiyisli oyınlar
Didaktik oyın : «Qay-qaysısı qosıldi» Didaktik tapsırma : san qatarı haqqındaǵı
túsinikti bekkemlew. Oyın tapsırig'i: aldın turǵan balalardı sanap shıǵıp,
taǵı qansha qosılganini aytıp beriw. Oyın bayanı : bir neshe bala bir qatarǵa
turadı. Qalǵan balalar olardı sanap shıǵıwadı. Oqıtıwshı ım-ishara -belgisi beriwi
menen otırǵan oqıwshılar kózlerin yumadilar. Oqıtıwshı dawıs shıǵarmastán taǵı
bir oqıwshın doskaǵa shaqırıp, saflanganlar qatarına turg'azib qóyadı. Ol
«mumkin» degenden keyin oqıwshılar kózlerin ashıp, neshinshi («besinshi»,
keyin «ol'tinchi» hám taǵı basqa ) kelip qosılganini aytıp berediler. Bul oyın «Ketken
kim? » oyınına qaraǵanda ádewir jeńil. Onı dáslepki kúnlerde ótkeriw
múmkin. Bunday oyınlar túrli usıllarda ótkeriledi. Mısalı : «Qaysı oyınshıq
yashirib qoyıldı», «Qaysı oyınshıq qosıp qoyıldı» hám taǵı basqa. Balalarda
nadurıs túsinik payda bolıp qalmawı ushın birdey buyımlardan paydalanıw
kerek. Sebebi oyınshıqlar hár túrlı bolǵan táǵdirde balalar tuwrı juwap bere almay,
«besinshi» deyiw ornına «o'yinchoq» yamasa «kubik» dep jiberiwleri múmkin hám
taǵı basqa. «Sanayver» túrindegi oyınlar da sol gruppaǵa kiredi. Balalardı doskaǵaShıǵarıw hám safga tjzib qoyıw, keyinirek bolsa tuwrınan - tuwrı qatarma -qatar
kórkem oneriw múmkin. 2. Didaktik oyın : «Sanayver» yamasa «Esaplawdı kim
bilsedavom ettiraversin». Didaktik tapsırma : san qatarı haqqındaǵı túsinikti
bekkemlew. Oyın tapsırig'i: hár qanday sandan baslap sanaw jáne onı dawam
ettira alıw. Oyındıń barıwı : balalarǵa birdey buyımlar berip qóyıladı. Buyımdı
kórsete turıp bala «bir» desa, ekinshisi kelip «ikki» deydi hám taǵı basqa. Oyındı
buyımsız ótkeriw hám esaplawdı birdan baslamaslik jolı menen bul oyındı
quramalılastırıw múmkin. Mısalı, oqıtıwshı «to'rt» desa, oqıwshı esaplawdı
«besh» sanınan baslap dawam ettiriwi kerek. Keyininen oqıtıwshı onı toqtatadı.
Náwbettegi (shaqırılǵan yamasa partada otırǵan ) oqıwshı sanawdı dawam ettiredi.
Oyın gezekpe-gezek hár bir qatar menen ótkeriliwi múmkin. Bul bolsa hár bir safga
tizilganlarda jeńimpaz bolıw qálewin tuwdıradı. 3. Didaktik oyın : «Qońsılaslaringni
tap» Didaktik tapsırma : birinshi onlıqta san menen nomerdiń bir- birine
kelisiwi haqqındaǵı túsinikti bekkemlew. Oyın tapsırig'i: usınıs etilgen
nomerlerden kerekligini tabıw jáne onı san qatarında óz ornına qoyıw. Oyındıń
barıwı : oqıtıwshı (keyinirek oqıwshı da ) doskada, sanlar kassasında yamasa
arnawlı biyiklikke bir neshe nomer kestelerin qoyıp, basqa nomerlerge jay
qaldıradi. Nomerler oqıtıwshınıń stolida boladı, oqıwshı stolga jaqınlasıp,
kerekli («qo'shni») nomerdi izlep tabadı hám bos jayǵa qóyadı. Qatarasiga eki
nomerdi qaldırıp ketiw de múmkin. Bir nomerdiń ózin qoyıw, mısalı,
«Onıń eki qos - nisidan qandayda birsi da joq. Ol zerikib qalatuǵın boldı» dep,
tek 5 ni qoyıw múmkin. Balalar onıń janına 4 hám 6 nomerin qóyadılar,
qalǵanlar bolsa 4 hám 6 dıń qońsılasların qıdırıwadı hám taǵı basqa. 15 Geyde tek birNomerdi kóterip kórsetiwdiń ózi jetkilikli. Doskaǵa shaqırılǵan balalar onıń
«qo'shni»larini tawıp berediler. Pútkil oyındı balalardıń ózleri de ótkeriwleri
múmkin. San qatarı haqqındaǵı túsinikti bekkemlew ushın (tekseriw
maqsetinde) da individual nomer kesteleri menen shınıǵıw ótkeriw jaqsı
nátiyje beredi. Balalardıń qolındaǵı konvertlarda 10 nan nomer bar. Oqıtıwshı :
— 2 nomeri menen 6 nomerin alıńlar, partaǵa qoyınglar. Men: «Oo'shnilarini
tabıńlar! » degenimda, kerekli nomerlerdi tawıp, olardıń janına qoyasizlar.
Oqıtıwshınıń «Qońsılasların tabıńlar! » degen tapsırig'i berli- lishi menen
wazıypasın atqarılıw baslanadı. Oqıtıwshı tez-tez ol jaqtan berman ótip,
balalardan qay-qaysısınıń tushunmayotganligini, kimning tuwrı, kimning nadurıs
qoyǵanlıǵın kórip turadı. Keyininen oqıtıwshı oqıwshılardı nomerler boyınsha
«sanatish» ushın doskaǵa shıǵaradı. Doskaǵa shıqqan oqıwshı biyik dawıs menen
«Bir, eki, uch» hám taǵı basqa dep sanay baslaydı. 4. Didaktik oyın : «Qaysı san
joq» Didaktik tapsırma : 20 ǵa shekem bolǵan san qatarı haqqındaǵı muǵdarlıq
túsinikti bekkemlew. Oyın tapsırig'i: san qatarın analiz etip, ózi joq san
menen qońsılas sanlardı ajıratıp tastap, sol sannı aytıw. Oyındıń barıw :
oqıtıwshı baslawshı wazıypasın atqaradı. — Men sanlardı qatarasiga jazıp
baraveraman, sizler dıqqat menen qaray o'tiringlar, qandayda jayı nadurıs bolsa,
aytasizlar, — deydi. Oqıtıwshı doskaǵa tómendegishe etip sanlardı jaza baslaydı :
10, 11, 12, 13, 14, 16 hám taǵı basqa. Balalar túsirip qaldırilgan sannı tezlik penen
payqaydilar hám oqıtıwshı «yodidan shıǵardi», dep o'ylaydilar. Shaqırılǵan
oqıwshı qáteni «tuzatadi» — doskada qaysı nomer «tushirib qaldırilgan» bolsa,
sol jerden baslap jazılǵan zatlardı óshirip, sol jerden baslap jazıpKetedi (yamasa ne jazılıwı kerekligini aytadı ). Mısal qálegenshe ózgertiliwi
múmkin, mısalı, 10 nan baslap, 11, 12, 9, 13 hám taǵı basqa dep jazıw múmkin.
Balalar nomerler tuwrı jazılmaganini sezediler, oqıtıwshı olardan qaysı san qaysı
san ketidan jazılıwı kerekligini sorap aladı. Klasstaǵı oqıwshılarǵa teńdeyine
esaplatish múmkin, bunda oqıtıwshı nomerlerdi kórsetip turadı. 5. Didaktik oyın :
«Nárwancha» Didaktik tapsırma : 20 ishinde qosıw mısalların sheshiw. Oyın
tapsırig'i: «Nárwancha»ga demde shıǵıw, yaǵnıy hámme mısallardı sheshiw.
Oyındıń barıwı : Oqıtıwshı aldınan hár bir qatar ushın bólek ush «o't
óshiriw» nárwanchasini sızadı. Oqıtıwshı : — Balalar, nárwanchaga!, teksheli
nárwanchaga emes, bálki «o't óshiriw nárwanchasi» ga tez shıǵıp alıw kerek, —
deydinde, 31 oqıwshın doskaǵa shaqıradı hám olarǵa juwaptı qay jerge (ketek
aldınan ) jazıw kerekligini túsintiredi. (14+6= □, 13+5= □.) Hámme
oqıwshılar óz qatarlarınan shıqqan balalardıń masa-j lalarni qanday
sheshayotganlarini kuzatnb turıwları jaqsı nátiyje beredi. Egerde qandayda bir oqıwshı
máseleni nadurıs sheshse, oqıwshılar tezlik penen qol kóterip, onıń nárwannan
«yiqilib» túskenin aytıwadı. Quramalılastırıw — hár bir qatar «o'z»
oqıwshısın emes, basqa qatar oqıwshısın gúzetedi, mısalı, 3 - qatar
oqıwshıları 2 - qatar oqıwshıların, 2 - qatar oqıwshıları 1 - qatar oqıwshıların, 1
- qatar oqıwshıları bolsa 3 - qatar oqıwshıların gúzetediler. Bul bolsa barlıq
oqıwshılar aktivligin hám másele sheshayotganlar juwapkerligin asıradı. Boslaw
oqıwshılardıń kemrek «yiqilishi»ga umtılıw kerek, olarǵa jeńillew máseleler
berip turıw kerek. Bul oyın balalarǵa doskada atqarılıp atırǵan ámellerdi jaqsılap
túsinip alıw imkaniyatın beredi. Balalar bul oyındı oynaw processinde este saqlapQalınıwi aldın qıyın bolǵan qosıw ámelin puqta úyrenip aladılar hám olarda
barmaq menen sanap otırıwǵa mútajlik qalmaydı. Bul oyındı barlıq ámeller menen
túrli usıllarda ótkeriw múmkin. 2 -gruppa. San quramıbaqidagi tusbuncbani
mustabkamlovchi oyınlar Bul oyınlardıń kóbisi kesteler yamasa kórsetpe
individual qurallar (geometriyalıq sırtqı kórinisler salınǵan konvertlar) hám taǵı basqalar
járdeminde ótkeriledi. 1. Didaktik oyın : «Sonsha ajıratıp qoy» Didaktik
tapsırma : san quramın (5, 6, 7 hám taǵı basqa ) bekkemlew. Oyın tapsırig'i: a)
usınıs etilgen kestege qaray, óziniń dápterinde de tap sonsha san ajıratıw ;
b) óziniń qálewine qaray sırtqı kórinislerdi almastırıp qoyıw. Oyındıń barıwı :
Tánepis waqtında balalarǵa geometriyalıq sırtqı kórinisler salınǵan konvertlar hám de
ortasından sızıq tartılǵan qalıń qaǵaz beriledi. Oyın «Kórgendi eslep qalıw»
formasında ótkeriledi. Lekin oqıtıwshınıń qolı daǵı úlginde sırtqı kórinislerdiń ápiwayı
jaylasıwı emes, bálki arnawlı bir bir quramı kórsetilgen boladı. Mısalı : Oqıtıwshı
qolı daǵı úlgin kórsetip turıp, biyik dawıs menen: «Dıqqat! Bir, eki, úsh! » —
deydinde, úlgin alıp qóyadı. Balalar máseleni tap oqıtıwshı kórsetken
úlgidegi sıyaqlı etip tez atqaradılar. Óz-ózin tekseriw ushın úlgilerge
tákirar qaray alıwǵa ruxsat etiledi. Oyın sol tártipte 3 — 4 ret ótkeriledi.
Keyininen oqıtıwshınıń balalarǵa tap sol oyındıń ózin basqa usıllarda
ǵárezsiz súwrette oynatıwı jaqsı nátiyje beredi. Bul oyın balalar qábiletin
o'stiradi. Oqıtıwshı qatarlar oralab júrip, máseleni kim qanday sheshkenligin
anıqlaydı. Oyın aqırında balalardan qandayda bir sannıń qanday payda bolishini tákirarlap
alıwın álbette talap qılıw kerek. Eger olar ózleri tergen bolsalar, kimniki jaqsı
shıqqanın búydewleri kerek. Ádetde hámme oqıwshılar berilgen tapsırmalardıDurısǵana atqaradılar, yaǵnıy «g'olib shıǵadılar». Oqıtıwshı olardıń jaqsı
oynaganliklarini belgilengenler etedi.
|
| |
