6 jadval. Issiqlik tarmog'ining bo’limlarida izolyatsiya yuzasidan issiqlik
yo'qotilishi
Ko'rsatkich
Bo’lim
№ 1
Bo’lim
№ 2
Bo’lim
№ 3
Bo’lim
№ 4
Bo’lim
№ 5
Haqiqiy issiqlik yo'qotilishi, %
1,8
49,0
45,5
7,3
72,8
Quvur liniyasidagi issiqlik
tashuvchining o'rtacha tezligi,m/s
0,77
0,37
0,3
0,75
0,2
Haqiqiy issiqlik yo'qotishlarining
me'yordan oshib ketish koeffitsienti
1,34
1,57
1,42
1,64
1,57
53
Issiqlik yukini yuqori sifatli tartibga solish va tizimdagi issiqlik
tashuvchining doimiy sarflanishi tufayli uning ma'lum bir bino uchun kamayishi
avtomatlashtirilgan individual isitish punktlari bilan jihozlanmagan boshqa
iste'molchilar uchun tarmoq suvi iste'molining ko'payishiga olib keladi. Oxir
oqibat, bu ma'lum miqdorda tejalgan issiqlikni tarqalishiga olib keladi. Shunday
qilib, qozonxonadagi haqiqiy yoqilg'i samardorligi tejash mavjud bo'lmaguncha
hisoblangan qiymatdan sezilarli darajada past bo'lishi mumkin.
Quvurlarning
tekshirilayotgan
bo’limlarida nisbiy haqiqiy issiqlik
yo'qotishlari o'tkazilgan issiqlikning deyarli yarmini iborat (№ 2 va № 3 bo'limlar).
Xususiy uylar joylashgan №5 bo’limda, haqiqiy yo'qotishlarning me'yoriy
qiymatdan oshib ketish koeffitsienti boshqa saytlardagidek bir xil bo'lishiga
qaramay, issiqlikning 70% dan ortig'i atrof muhitga yo'qoladi. Aksincha, nisbatan
katta iste'molchilarning ixcham joylashuvi bilan issiqlik yo'qotishlari keskin
kamayadi (№ 4 bo'lim). Ushbu bo'limdagi sovutish suyuqligining o'rtacha tezligi
0,75 m/s ni tashkil qiladi.
Bularning barchasi ushbu bo’limda issiqlikning haqiqiy nisbiy yo'qotilishi
boshqa o'lik bo'limlarga qaraganda 6 baravar pastroq bo'lishiga olib keladi va atigi
7,3% ni tashkil etadi.
Boshqa tomondan, №5 bo'limda issiqlik tashuvchi suvi tezligi o'rtacha 0,2
m/s ni tashkil etadi va isitish tarmog'ining so'nggi qismlarida (jadvalda
ko'rsatilmagan), quvurlarning katta diametrlari va past qiymatlari tufayli issiqlik
tashuvchi oqim tezligi, u atigi 0,01÷0,02 m/s ni bo’ladi. Quvur liniyasining
nisbatan katta diametri va issiqlik almashinuvi yuzasini hisobga olgan holda, katta
miqdordagi issiqlik to’prokga tushadi.
O'tkazilgan ko'plab izlanishlar natijalarini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki,
isitish tarmog'ining quvurlaridagi issiqlik tashuvchi tezligi ko'pincha past
ko'rsatkichlarga ega bo'lib, bu nisbatan issiqlik yo'qotishlarining keskin o'sishiga
olib keladi.
Bunday hollarda, quvurlarni almashtirish bilan bog'liq ishlarni bajarishda,
quvurlarning diametrini kamaytirishga intilish kerak, bu gidravlik hisoblarni va
isitish tarmog'ini sozlashni talab qiladi, ammo uskunalarni sotib olish narxini
sezilarli darajada pasaytiradi va uning ishlashi paytida issiqlik yo'qotishlari
sezilarli darajada kamaytiradi. Bu, ayniqsa, zamonaviy oldindan izolyatsiya
qilingan quvurlardan foydalanganda to'g'ri keladi. 0,8÷1,0 m/s issiqlik
tashuvchining tezligi optimal darajaga yaqin bo’ladi.
Shuni esda tutish kerakki, quvur yuzasidan yo'qotilgan issiqlik miqdori
deyarli tarmoq suvining harakatlanish tezligiga bog'liq emas, balki faqat uning
diametri, issiqlik tashuvchi harorati va izolyatsiya holatiga qoplamaga bog'liq
bo’ladi. Biroq, quvur liniyalari orqali uzatiladigan issiqlik miqdoriga nisbatan
issiqlik yo'qotishlari to'g'ridan-to'g'ri issiqlik tashuvchi tezligiga bog'liq va uning
pasayishi bilan keskin oshadi. Chegaralangan holatda, issiqlik tashuvchi tezligi
54
sekundiga santimetr bo'lganida, ya'ni suv quvur liniyasida deyarli turadi,
issiqlikning katta qismi atrof-muhitga zarar etkazishi mumkin, garchi issiqlik
yo'qotishlari me'yordan oshmasligi mumkin. Bularning barchasi energiya auditini
o'tkazishda hisobga olinishi kerak.
34 rasm. Korxonaning issiqlik ta'minoti tizimi.
Issiqlik ta'minoti tizimlarini izlanish asosida quyidagilarni ta'kidlash mumkin.
1. Issiqlik ta'minoti tizimini tahlil qilishda uni transport va iste'mol qilishning
issiqlik ishlab chiqarish tizimlarining o'zaro ta'sirini hisobga olgan holda butun
tizimni bir butun sifatida ko'rib chiqish kerak.
2. Agar issiqlik manbai issiqlik ta'minoti tashkilotining bir qismi bo'lsa, issiqlik
iste'molchilari yoki uning transport tizimi tomonidan energiya tejash tadbirlarini
amalga oshirishda olingan issiqlik tejamkorligini hisoblash faqat issiqlik
manbaidagi yoqilg'i tejamkorligi bilan aniqlanishi kerak, va Gkal tejalgan issiqlik
narxida hisobga olinmaydi.
3. Tegishli o'lchov uskunalari va ma'lum issiqlik uzatish qonunlaridan foydalangan
holda uni transport paytida issiqlik yo'qotilishini aniqlash metodologiyasi bo’ladi.
Ushbu metodikadan foydalangan holda hisob-kitoblar shuni ko'rsatdiki, izolyatsiya
qilingan quvurlarni 10÷15 yil ishlagandan so'ng va ko'rinadigan izolyatsiya
buzilishlarisiz o'tib bo'lmaydigan kanallarga er osti yotqizish paytida issiqlik
yo'qotishlari odatda 1,5÷2,0 baravar oshadi.
4. Odatda, quvur liniyasining diametri maqbul ko'rsatkichlardan oshib ketganligi
sababli, quvurlar bo'ylab harakatlanadigan issiqlik tashuvchi tezligining past
ko'rsatkichlari mavjud bo’ladi. Bu issiqlik almashinuvi sirtqining oshishi tufayli
55
quvurlar sathidan atrof-muhitga mutlaq issiqlik yo'qotishlarini ko'payishiga va
nisbiy issiqlik yo'qotishlarining keskin o'sishiga olib keladi, chunki issiqlik
yo'qotishlarining ulushi ushbu bo'limga etkazib beriladigan tarmoqning sezilarli
darajada, ba'zan esa hatto katta qismini egalaidi.
5. Issiqlik ta'minoti tizimining quvurlarini almashtirish bilan bog'liq
modernizatsiya ishlarini olib borishda barcha ta'sir etuvchi omillarni hisobga olgan
holda yangi quvurlar diametrlarini optimallashtirish kerak, shu jumladan tumanni
rivojlantirish istiqbollari, ishchilarni qisqartirish issiqlik ta'minoti tizimining va
boshqalar. Ushbu ish isitish tizimining gidravlik hisob-kitoblarini va uni sozlashni
talab qiladi. Shu bilan birga, moliyani tejash quvurlar va qo'shimcha uskunalar
narxining (burmalar, ventillar, kengaytiruvchi bo'g'inlar va boshqalar), shuningdek
ularni quvurning diametriga o'rnatilishining aniq bog'liqligini hisobga olgan holda
sezilarli bo'lishi mumkin. Bu, ayniqsa, poliuretan ko'pikli izolyatsiyaga ega bo'lgan
yangi nisbatan qimmat bo'lgan oldindan izolyatsiya qilingan quvurlarga, ular
kanallarsiz yotqizilganida to'g'ri keladi.
|
