Mechanizatiyalash muhandislari instituti

82
Glossariy. 
Yoqilg'i-energetika resurslarini tejash - jamiyat talablarga muvofiq ekologik 
va boshqa cheklovlarni buzmasdan, mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va 
xizmatlar ko'rsatish uchun belgilangan darajadagi yoqilg'i-energetika resurslari 
iste’mol sarfini bazaviy, etalon qiymatini bilan taqqoslaganda kamaytirish. 
Yoqilg'i-energetika resurslarini sanoat iste'molchisi energiya pasporti - 
ishlab chiqarish ob'ekti tomonidan iste'mol faoliyati balansi va yoqilg'i-energetika 
resurslaridan foydalanish samaradorligi ko'rsatkichlarini aks ettiruvchi va energiya 
tejash choralarini o'z ichiga olgan me'yoriy hujjat. 
 Fuqarolik binosining energiya pasporti - binolarning geometrik, energetik 
va issiqlik muhandislik xususiyatlarini o'z ichiga olgan hujjat, inshootlarni o'rab 
turgan va ularning me'yoriy hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlaydigan hujjat. 
Energiyani tejash texnologiyasi - yoqilg'i-energetika resurslarining yuqori 
samaradorlik koeffitsienti bilan tavsiflangan yangi yoki takomillashtirilgan 
texnologik jarayon. 
Energiya iste'mol qiladigan mahsulotlarni sertifikatlash - mahsulotni 
yoqilg'i va energiya iste'mol qiladigan uskunalar tomonidan energiya sarfi bo'yicha 
normativ, texnik, texnologik, uslubiy va boshqa hujjatlarga muvofiqligini 
tasdiqlaydigan hujjat. 
Energiyani tejash - yoqilg'i-energetika resurslaridan samarali (oqilona) 
foydalanishga (va tejamkor foydalanishga) va qayta tiklanadigan energiya 
manbalarini iqtisodiy aylanishga jalb qilishga qaratilgan huquqiy, tashkiliy, ilmiy, 
ishlab chiqarish, texnik va iqtisodiy tadbirlarni amalga oshirish faoliyati. 
Energiyani tejash ko'rsatkichi - rejalashtirilgan yoki amalga oshiriladigan 
energiya tejash tadbirlarining sifat va (yoki) miqdoriy xususiyatlari. 
Energiyani tejash siyosati - yoqilg'i-energetika resurslaridan oqilona 
foydalanish va tejamkor sarf qilish uchun tashkiliy, moddiy, moliyaviy va boshqa 
vazifadagi zarur shart-sharoitlarni yaratishga qaratilgan chora-tadbirlar dasturini 
davlat darajasida kompleks tizimli ravishda amalga oshirish. 
Energiya izlanishlari - yoqilg'i-energetika resurslaridan foydalanish 
samaradorligini ko'rsatkichlarini aniqlash va ularni ko'paytirish bo'yicha iqtisodiy 
asoslangan chora-tadbirlarni ishlab chiqish maqsadida iste'molchilarni tekshirish. 
Yoqilg'i va energiya balansi - yoqilg'i-energetika resurslarining daromadlari 
va xarajatlari (shu jumladan yo’qotishlar va qoldiqlarni) iqtisodiyotda umuman 
yoki uning alohida bo'limlarida (sanoat, mintaqa, korxona, sex, jarayon, qurilma) 
tanlangan vaqt oralig'i to'liq miqdoriy muvofiqligini aks ettiruvchi ko'rsatkichlar 
tizimi. 
Yoqilg'i va energiya balansini quyidagilar tuzish mumkin: 
• yoqilg'i-energetika resurslari turlari bo'yicha (resurs balanslari); 
• yoqilg'i-energetika resurslarining energiya oqimlari bosqichlari bo'yicha (qazib 
olish, qayta ishlash, o'zgartirish, transport, saqlash, ishlatish); 

83
• yagona yoki to’plangan yoqilg'i-energetika balansiga muvofiq yoqilg'i va 
energiya resurslarining turlari va umuman milliy iqtisodiyot uchun; 
• energetika inshootlari (elektr stantsiyalari, qozonxonalar), alohida korxonalar, 
sexlar, bo’limlar, elektr qurilmalar, agregatlar uchun; 
• maqsadga muvofiq (energiya jarayonlari, issiqlik, elektr kimyoviy, yoritish, 
havoni konditsiolash, aloqa va boshqarish vositalari); 
• foydalanish darajasi bo'yicha (foydali energiya va yo'qotishlarni chiqarish bilan); 
• hududiy sharoitda va milliy iqtisodiyot tarmoqlari bo'yicha. 
Yoqilg'i-energetika balansini tuzishda har xil turdagi yoqilg'i-energetika 
resurslari bitta miqdoriy o'lchovga olib keladi. Uyg'unlashtirish protsedurasi 
amalga oshirilishi mumkin: 
• yoqilg'i-energetika resurslarida mavjud bo'lgan energiyaning termodinamikaning 
birinchi qonuniga muvofiq fizik ekvivalenti bo'yicha; 
• nisbiy ish kobiliyati ko'rsatkich (eksergiya) bo'yicha, ya'ni termodinamikaning 
ikkinchi qonuniga muvofiq; 
• ko'rsatilgan shartlar uchun nazariy jihatdan ko'rsatilgan yoqilg'i-energetika 
resurslaridan olinadigan foydali energiya miqdori bo'yicha. 

Download 3,3 Mb.