Drenaj qurish, uning nishabligiga qarshi yo‘ nalishda olib boriladi.
Mashinaning ish jihozini
kerakli chuqurlikka tushirilib, qazish
boshlanadi.
Nishablikni, quyidagicha aniqlash mumkin
(21.1-rasm):
in = y = tga
(2 1 .1 )
bu yerda h-nishablik chuqurligi, m;
t-nishablik uzunligi, m; a-
drenaj o ‘ qining gorizontga nisbatan og‘ ish burchagi, grad.
Nishablikni ko‘ chiriladigan va ko‘ chirilmaydigan usullari mavjud.
K o‘ chirish usuliga, optik o ‘ q, arqon, yorug‘ lik va lazer nurlari,
shuningdek, tekislangan maydonlar xizmat qiladi. K o‘chirilmaydigan
usul esa avtomatik ravishda bajariladi.
Nishablikni saqlashning optik o ‘ q orqali qo‘ 1 kuchi yordamida
amalga oshirilishi
21.2-rasmda
ko‘ rsatilgan.
Qazilishi kerak boigan kanal boshidan 25-50
m masofada nivelir
(21.2,a-rasm)
yoki teshikli vizirka (
21.2,b-rasm
) shunday o ‘ rnatiladiki,
ularning optik o ‘ qi, kanalning berilgan nishabligiga parallel bo‘ lishi
kerak. Kanal qazilishi davomida traktor 9 ning orqa tomoniga
o ‘ rnatilgan markazlashtiruvchi tutkich 6 ga qo‘yi!gan belgi, nivelir 2
yoki teshikli vizirka 14 orqali kuzatuvchining ko‘ zi 1 bilan mos tushishi
kerak, shunda nishablik ta’ minlanadi.
Agar tutqichdagi belgi kuzatuvchidan yuqori yoki past bo‘ lsa,
nishablikning buzilganini ko‘ rsatadi.
Bunday holda, kuzatuvchi
boshqarish pul’ ti 3 orqali avtomatik boshqarish apparati 8 ga xabar
yuborib, uni to‘ g ‘ rilash gidrotsilindr 7 yordamida amalga oshiriladi.
283
12
21.2-rasm. Nishablikni optik о ‘q orqali boshqarish sxemasi:
a-nivelir yordamida; />teshiklar yordamida; 1-kuzatuvchining k o‘ zi; 2- nivelir;
3-boshqarish pul’ ti; 4-kabel’ ; 5-optik o ‘ q; 6-markazlashtiruvchi tutkich;
7-gidrotsiIindr; 8-avtomatik boshqaruv apparati; 9-traktor; 10-ish jihozi;
11-tayanchchang‘ isi; 12-qazilgan kanal; 13-asosiy kanal; 14-teshikli vizirka;
15-kuzatuvchining o ‘ rindig‘ i.
Teshikli vizirkalar yordamida nishablikni o ‘ matishda,
ikkita
teshikli jism, bir-biridan 20-30 m uzoqlikdagi masofada joylashtiriladi.
Bu usulda, mashina teshikdan 50-60 m uzoqlashganda kuzatuvchi
operatorning ko‘ rishi qiyinlashadi.
Optik o ‘ q orqali nishablikni nazorat qilish,
kuzatuvchidan katta
diqqatni talab qiladi, bu esa uni toliqishiga olib keladi va natijada
nishablikning sifati buzilishi mumkin.
Bundan tashqari, inshootni bu
usulda quruvchi mashinalarning yurish tezligi 500-1000 m/soat oraliqda
bo‘ Iishi kerak, bu esa ularning ish unumdorligini kamligidan dalolat
beradi.
284
21.3. Melioratsiya inshootlari nishabligini ko‘ chirish sxemasini
avtomatik to‘ g ‘ rilash
Melioratsiya
inshootlarini
loyihadagi
ko‘ rsatkichlarini
ko‘ chirishda, nishabJikni avtomatik to‘ g‘ rilaydigan sistema (NATS) dan
foydalaniladi. Uning sxemasi
