2.Boshqaruv qarorlarning unsurlari. Boshqaruv qarorlarning turkumlanishi.
Boshqaruv unsurlari tarkibida rahbarlarning vakolati va javobgarligi muxim axamiyatga ega. Ma’lumki xar bir rahbar qabul qiladigan qarorlar doirasi xar xil bo‘ladi. Masalan, usta (master) asosan tezkor xarakterdagi kundalik masalalarga doir, tsex boshlig‘i xuddi shu tezkor masalalar yuazasidan tsex va uchastkalarning ishini muvofiqlashtirishga, o‘zaro moslashtirishga doir qarorlar qabul qiladi. Dirketor )rais) asosan prespektiv (istiqboldagi) masalalar bo‘yicha qaror qabul qilish kerak.
Raxbarlar bunday qarorlarni qabul qilishda turlicha yondashuvda bo‘ladilar. Ulardan ayrimlari o‘zlari qarorlar qabul qiladilar, olingan natijalar to‘g‘risida yuqori rahbarlarni ogox qiladilar. Boshqa birovlar yuqori boshliq bilan maslaxatlashib, kelishib olmagungacha biron qaror xam qabul qilmaydilar. Shunday rahbarlar xam bo‘ladiki, faqat yuqori tashkilotlar buyrug‘iga qarab turadilar, o‘zlari mustaqil ish qilmaydilar, ularda ishonch bo‘lmaydi, turli baxonalarni ro‘kach qilaveradilar.
Shu sababli xar bir boshqaruvchining xuquq via burchlari, mas’uliyati va javobgarligining aniq belgilanib qo‘yilgani boshqaruv jarayoni uchun o‘ta zarurdir. Qaror qabul qilishda buning uchun kim javob burishi mutloq aniq bo‘lishi kerak. Xuddi shuningdek, qaror o‘z vaqtida qabul qilinmaganligi yoki muddatidan o‘tkazib yuborilganligi uchun kim javob berishi xam aniq bo‘lishi lozim.
Ko‘pichilik masalalar yuzasidan bir marta va uzil-kesil qaror qilishga erishmoq kerak. Boshqaruvning xar bir bo‘g‘ini o‘z ishini bajarishi kerak, yuqori organlarga xadeb murojat qilaverilsa, ular yirik muammolar bilan shug‘ulanishga etarli vaqt topa olmay qolishlari mumkin. Quyi organlar o‘z xuquqlari dorasidagi masalalarni tezkor xal qilishlari mumkin.
Boshqaruv jarayonida turli masalalar yuzasidan, turli darajada xilma-xil moxiyatga va mazmunga ega bo‘lgan minglab qarorlar qibal qilinadi. Ularni quyidagi belgilar bo‘yicha guruxlarga bo‘lish mumkin.
Boshqaruv qarorlarining tavsifi
Amal qilish davriga qarab
|
*strategik qarorlar
*taktik qarorlar
|
Mazmuni va amal qilish xarakteriga qarab
|
*sotsial-iqtisodiy qarorlar
*texnikaviy qarorlar
* streotip qarorlar
*tashabbusli qarorlar
|
Takrorlanish yoki yangilik darajasiga qarab
|
*an’anaviy qarorlar
*tavsiyali qarorlar
|
Axborot bilan ta’minlanganlik darajasiga qarab
|
*aniq qarorlar
* noaniq qarorlar
|
Amal qilish xarakteriga qarab
|
*vaqtinchalik qarorlar
*operativ (tezkor) qarorlar
*muntazam qarorlar
*vaqt-vaqti bilan qabul qilinadigan qarorlar
|
Qarorni ishlab chiquvchi va qabul qiluvchilarning faolligiga qarab
|
*yakka boshchilik printsipi asosida qabul qilingan qarorlar
*kollegial(ko‘pchilik) fikri asosida qabul qilingan qarorlar
|
|
*yakdillik tamoyillli asosida qabul qilingan qarorlar
*konsensus tamoyili asosida qabul qilingan qarorlar
*"ringi" usuli asosida qabul qilingan qarorlar
|
3. Strategik va taktik qarorlar, stereotip va tashabbusli qarorlar, qaror qabul qilishda kollegial va konsensus tamoyillari, qaror qabul qilishda “ringi” usulining mohiyati
|
