Ko’pgina metallurgik jarayonlar
yuqori haroratda amalga
oshiriladi va issiqlik energiyasini sarflanishi bilan bog’liq. Kerak
bo’lgan haroratga yoqilgi yoqish yoki elektroenergiya sarflash bilan
erishiladi.
Yoqilg’ilarning asosiy turlarini kelib chiqishi organik hisoblanadi.
Yoqilg’i tarkibiga turli birikmalar ko’rinishida va yonish massini hosil
qiladigan
uglerod, vodorod, oltingugurt, kislorod, azot
kiradi.
Bundan tashqari yoqilg’i tarkibida
alyuminiy, kremniy, kaltsiy va
boshqa
oksidli
birikmalardan
tashkil
topgan
yoqilg’ining
yonmaydigan qismi -
suv va kul
ham bo’lishi mumkin.
Agregat holatiga ko’ra,
qattiq,
suyuq va gazsimon
, olish usuliga
ko’ra -
tabiiy va sun’iy
yoqilg’i mavjud. Sun’iy yoqilg’i tabiiy
yoqilg’ini qayta ishlash natijasida olinadi.
Bir qator metallurgik jarayonlarda uglerodli materiallar,
yoqilg’i vazifasini
bajarishdan tashqari, qaytaruvchi ham
bo’lishi mumkin. Yoqilg’ini yoqish natijasida miqdori
kimyoviy tarkibi va yoqish sharoitlariga bog’liq bo’lgan
issiqlik ajraladi.
Yoqilg’ining yonishi natijasida
ajralib chiqadigan issiqlik
miqdori, yoqilg’ining
yonish issiqligi
deyiladi.
Yonish issiqligi quyidagi birliklar orqali ifodalanadi:
kDj/
kg, kDj/m
5
, kDj/mol
. Turli yoqilg’ilarni o’zaro taqqoslab
baholash uchun yonish issiqligi
29 300 kDj/kg
ga teng
bo’lgan shartli yoqilg’i qabul qilingan.
Yoqilg’i va elektenergiyani
tejab sarflash muammosini
hal etishda sulfidli materiallarni qayta ishlanayotgan
xomashyoning ichki energiya zaxiralaridan foydalanib
avtogen usulda qayta ishlash katta ahamiyat kasb etmoqda.
Avtogen
jarayonlarni amalga oshirishga kerak bo’lgan
harorat, etarlicha yuqori
yonish haroratiga ega qayta
ishlanayotgan shixta tarkibidagi sulfidlar yonishidan hosil
bo’lgan issiqlik hisobiga olinadi. Shunday qilib,
avtogen
jarayonlarda sulfidli shixta, xomashyo bo’lib qolmasdan, bir
vaqtning o’zida texnologik yoqilg’i hisoblanadi. Rangli
melallurgiyada avtogen jarayonlardan foydalanish ko’p
miqdorda uglerodli yoqilgi va elektroenergiya tejab qolish
imkonini beradi.
