tabiiy gaz, mazut,
koks va yuqori kaloriyali toshko’mir
javob beradi.
Tabiiy gaz.
Tabiiy gaz eng qulay yoqilg’i turi hisoblanadi.
Uni quvurlar yordamida oson uzatish va iste’mol qilish joylariga
etkazish mumkin. Gaz yoqishdan oldin hech qanday tayyorlov talab
qilmaydi. Tabiiy gaz tarkibida 85-98% gacha metan va boshqa
uglevodorodlar mavjud. Tabiiy gazning asosiy qo’shimchalari
serovodorod va kondensat (suyuq uglevodorodlar) hisoblanadi. MDH
hududida G’arbiy Sibir shimolida, O’zbekiston, Saratov va Volgograd
viloyatlarida asosiy gaz zahiralari joylashgan.
Suyuq yoqilg’i.
Rangli metallurgiyada ishlatiladigan suyuq
yoqilg’ining asosiy turi neft haydash jarayonining qoldig’i bo’lgan
mazut hisoblanadi. Neft va mazut turli utlevodorodlarning aralashmasi
hisoblanadi. Mazut moylash materiallari olish uchun qimmatli
xomashyo hisoblanadi. Shuning uchun hozirgi vaqtda yoqilg’i sifatida
uni ishlatish cheklangan. Mazutni yoqish maxsus forsunkalar
yordamida amalga oshiriladi. Ularda siqilgan havo bilan mazutni
aralashlirishadi. Mazutni yaxshi changlanishi uchun yoqishdan oldin
uni 80°C gacha qizdirishadi.
Toshko’mir.
Toshko’mir o’simlik qoldiqlarining tabiiy
mineralizatsiyalanish mahsuloti hisoblanadi. Mineralizatsiyalanish
darajasiga
ko’ra
toshko’mirlar
tarkibida
erkin
uglerod,
uglevodorodlar, kul va bitumlar bo’lishi bilan farqlanali. Rangli
metallurgiyada qoidaga ko’ra, tarkibida kuli kamroq (15% dan ko’p
emas) va uchuvchan birikmalar - uglevodorodlar (>25%) ko’p
bo’lgan yuqori sifatli toshko’mirlar ishlatiladi. Toshko’mir ko’mir
kuli ko’rinishida yoqiladi. Buning uchun ko’mir maydalanadi, 70-80
mkm gacha yanchiladi, so’ngra qurililadi. Ko’mir kuli maxsus
gorelkalarda, siqilgan havo bilan aralashtirib yoqiladi.
Koks.
Koks sun’iy yoqilg’i turlariga kiradi. U maxsus navli
toshko’mirni 900-1000°C haroratda zich yopilgan kameralar - koksli
batareyalarda quruq xaydash yo’li bilan olinadi. Kokslash vaqtida engil
komponentlarni gaz va bug’ ko’rinishida haydash bilan toshko’mirni termik
parchalanishi boradi. Engil komponentlar sovutgichga yuboriladi, u erda bir
qator qimmatli komponentlarni kondensatsiyalanishi boradi. tozalangan gaz esa
sovutgichdan chiqarilib, marten pechlarini qizdirish uchun yoqilg’i sifatida va
boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Koks eng qimmat va tanqis yoqilg’i turi
hisoblanadi. U bo’lakli va mustahkam materiallarni qayta ishlaganda (misol
uchun, shaxtali pechlarda) ishlatiladi.
|
