Metallurgiya va kimyoviy texnologiyalar

OLIY TALIM, FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI “METALLURGIYA VA KIMYOVIY TEXNOLOGIYALAR”FAKULTETI “KIMYOVIY TEXNOLOGIYA” KAFEDRASI “SOHA IQTISODIYOTI VA MENEJMENTI ” FANIDAN MUSTAQIL ISH

Bajardi: To’lqinova Behruza

Tekshirdi: Xudoyqulov O

Mavzu:Ishlab chiqarish quvvati va undan oqilona foydalanish yo’llari

Reja:

1)Ishlab chiqarish haqida tushuncha

2)Ishlab chiqarish omillari

3)Ishlab chiqarish quvvati va uni hisoblash

Ishlab chiqarish haqida tushuncha

Ishlab chiqarish haqida tushuncha

• Insonning o'z ehtiyojlarini qondirish maqsadida iqtisodiy ne’matlar, moddiy narsalar va xizmatlar yaratish jarayoni ishlab chiqarish deb yuritiladi. Ishlab chiqarish jarayoni uzoq tarixga ega bo'lib, u oddiy tosh va boshqa oddiy qurollaridan foydalanib, ovchilik, dehqonchilik qilishdan tortib bugungi kunda оta murakkab texnika-texnologiya asoslangan tovar va xizmatlar ishlab chiqarishgacha bo'lgan yo'lni bosib o'tdi. Hozirgi kunda mahsulotlarning bir necha million turlari mavjud bo'lib, ishlab chiqarish rivojlanishi bilan ularning turlari ko'paymoqda. Ammo mahsulotlar turli-tuman bo'lishiga qaramay insonlarning qaysi ehtiyojlarini qondirishiga qarab ishlab chiqarish yaxlit shaklda ijtimoiy ishlab chiqarish deb ataladi va ikki guruhga bo'linadi. Moddiy ishlab chiqarish - aniq moddiy shaklga ega bo'lgan mahsulotlar: iste’mol buyumlari, turli-tuman asbob-uskuna, qishloq va o'rmon xo'jaligi, qurilish va moddiy texnika ta’minoti tarmoqlaridan iborat bo'ladi. Nomoddiy ishlab chiqarish - moddiy bo'lmagan ne’matlar, madaniyat, san’at, ilm, fan, ilmiy-badiiy asarlar yaratishdan iborat

Ishlab chiqarish jarayoni — bu xomashyoning tayyor mahsulotga aylanguncha bo'lgan barcha jarayonlar tushiniladi. Korxonaning murakkab negizi bo'lib ishlab chiqarish jarayoni hisoblanadiki, bunda xomashyo tayyor mahsulotga aylanadi. Mahsulot ishlab chiqarish jarayoni mehnat predmetlari, menat vositalari va jonli mehnatning o'zaro ta’sirining natijasidir. Ishlab chiqarish jarayonida mehnat predmetlarini sifatiy o'zgarishlariga olib keladigan jarayonlar asosiy jarayonlar deyiladi(sifatiy o'zgarishlar mehnat predmetlarining ichki xususiyatlari, tashqi ko'rinishi, shakli, hajmi va boshqlar). Yordamchi jarayonlar esa asosiy jarayonlarni amalga oshirishda kerakli shart-sharoitlar yaratadi. Bularga quyidagilar misol bo'la oladi: turli xildagi energiya ishlab chiqarish, xomashyo, materiallar, jihozlar ta’mirini tashkil qilish va hakozo. Ishlab chiqarish jarayonlari tarkibiy bo'limlarga, ya’ni operatsiyalarga bo'linadi. Ishlab chiqarish operatsiyalari deb. bir yoki bir nechta ishchilar tamonidan bir ish joida bir xil mehnat predmetlari ustida 34 va bir xil menat qurollari bilan bajarilgan ishlab chiqarish jarayonining qismi hisolanadi. Ishchi kuchi, mehnat vositasi va mehnat predmetining o'zaro birlashuvi bir operatsiyani bajarishni bildiradi

• Ishlab chiqarish jarayoni — bu xomashyoning tayyor mahsulotga aylanguncha bo'lgan barcha jarayonlar tushiniladi. Korxonaning murakkab negizi bo'lib ishlab chiqarish jarayoni hisoblanadiki, bunda xomashyo tayyor mahsulotga aylanadi. Mahsulot ishlab chiqarish jarayoni mehnat predmetlari, menat vositalari va jonli mehnatning o'zaro ta’sirining natijasidir. Ishlab chiqarish jarayonida mehnat predmetlarini sifatiy o'zgarishlariga olib keladigan jarayonlar asosiy jarayonlar deyiladi(sifatiy o'zgarishlar mehnat predmetlarining ichki xususiyatlari, tashqi ko'rinishi, shakli, hajmi va boshqlar). Yordamchi jarayonlar esa asosiy jarayonlarni amalga oshirishda kerakli shart-sharoitlar yaratadi. Bularga quyidagilar misol bo'la oladi: turli xildagi energiya ishlab chiqarish, xomashyo, materiallar, jihozlar ta’mirini tashkil qilish va hakozo. Ishlab chiqarish jarayonlari tarkibiy bo'limlarga, ya’ni operatsiyalarga bo'linadi. Ishlab chiqarish operatsiyalari deb. bir yoki bir nechta ishchilar tamonidan bir ish joida bir xil mehnat predmetlari ustida 34 va bir xil menat qurollari bilan bajarilgan ishlab chiqarish jarayonining qismi hisolanadi. Ishchi kuchi, mehnat vositasi va mehnat predmetining o'zaro birlashuvi bir operatsiyani bajarishni bildiradi