INNOVATSION TA'LIM TEXNOLOGIYASIDA LOYIHALASH
METODI IMKONIYATLARI VA UNI AMALGA OSHIRISH
BOSQICHLARI
A. Qayumov JDPI katta o’qituvchisi
L. Parmonova “Pedagogika ta’limi nazariyasi
va tarixi” mutaxassisligi magistranti
Annotatsiya:Ta’limni loyihalashtirish ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan
xarakatlardan biridir. Puxta loyihalashtirilgan dars mashg’uloti kafolatli natijaga
olib keladi. Dars mashg’ulotining xar bir bosqichini oldindan belgilash, xarakatlar
ketma-ketligini va bajarilishi lozim bo’lgan vazifalar tavsifini oldindan belgilash,
turli tasodiflarning oldini olishi va o’quvchilar faolligini ta’minlashi bilan didaktik
ahamiyatga ega.
Kalit so’zlar: loyihalash metodi, ta'lim texnologiyasi, ijodiy fikrlash.
Loyihalash metodi ta'lim texnologiyasining muhim bo'g'iniga aylanmoqda.
Bu metod ta'lim oluvchilarga hayot tarziga moslashish,
mustaqil, ijodiy fikrlash
ko'nikmalarini hosil qilishga yordam beradi.
Loyihalash (lot. rrojectus - olg'a tashlangan fikr, g'oya, obraz), nomini o'zi
aytib turibdiki, kelajakda amalga oshiriladigan ishlarni rejalashtirish bo'lib, proekt
ma'lum bir hisob-kitob, chizma va boshqalarga asoslangan holda tavsiflash, bayon
qilish shaklida mujassamlashgan g'oya, fikrning ifodasidir. U bildirilgan fikrni
mohiyatini va uni amalga oshirish imkoniyatlarini ochib beradi.
Loyihalash metodi ta'lim jarayonining muhim jihatlaridan biri bo'lib,
o'qituvchining talabalar bilan individual ishlash imkonini beradi. O'qituvchi dars
vaqtidan unumli foydalanib, talabalarning individual
psixologik xususiyatlarini
hisobga olgan holda ular bilan yakka tartibda ishlaydi. Bunda ularning kasbiy
fanlarni chuqurroq egallashlariga kengroq yo'l ochib beriladi. Loyihalash ishlarini
tashkil etishda didaktik vazifaning qo'llanilishi va uni hal etish muammolari ko'rib
chiqiladi.
Loyihalash metodi ta'lim oluvchilarni quyidagilarga:
– fanning turli sohalaridagi bilimlarni bir butun holga keltirib,
muammolarni topish va yechish, axborotlar oqimida mo'ljal olish;
– faoliyatni tanlash huquqidan foydalanib, turli taxmin, g'oyalami
ilgari
surish, tadqiqot o'tkazish, tahlil qilish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini
aniqlash;
– o'z faoliyati natijasiga mas'ul bo'lish, mustaqil qaror qabul qilish, yutuqlar
va kamchiliklarni aniqlash, uning sabablarini qidirish, xatolarni topish va
to'g'rilash;
– turli yechim. takliflaming natijalarini ilmiy taxmin qilish (prognozlash);
– jamoada ishlash,
turli nuqtayi nazar, fikrlaming muhokamasida
qatnashishga rag'batlantiradi.
Loyihalash metodini qo'llab, dars o'tish jarayonida o'quvchi, talabalarning
vazifasi:
– iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq, ijtimoiy ahamiyatga ega ishni
bajarish, mahsulot ishlab chiqarish,
ilmiy-texnik, iqtisodiy va boshqa muammoni
belgilangan vaqt davomida yechish yoki yechish uchun takliflar ishlab chiqish.
O'qituvchining vazifasi:
– o'quvchi, talabalami mustaqil ijodiy faoliyatlarini unumli bo'lishi uchun
sharoit yaratish.
Bu metodni iqtisodiy fanlami o'rganishdagi muhim ahamiyati shundaki,
talabalar biznes-reja tuzishni, turli tanlovlarda qatnashish uchun loyihalar ishlab
chiqishni o'rganadilar. Nazariy va amaliy mashg'ulotlami
qanday tashkil
etishning texnologik xaritasini ishlab chiqish, ya'ni darsni qanday o'tkazishni
mufassal rejasini ishlab chiqishni, umuman olganda, o'z faoliyatlarini
rejalashtirishni o'rganadilar. Shu bilan birga mazkur metodning o'ziga xos
xususiyatlari mavjudki, ularni, albatta, hisobga olish zarur.
Birinchidan, bu metodni mavzular, alohida predmetlar bo'yicha qo'llash juda
qiyin. Chunki, bir muammoning kelib chiqish sabablari nihoyatda xilma-xil. Ularni
bir fan doirasida hal qilish qiyin. Ikkinchidan,
barcha talabalar ham loyiha
tayyorlab, qo'yilgan muammoni yecha olmaydi.
Uchinchidan, bu metod o'qituvchidan chuqur bilim, tajriba, o'z ustida
tinimsiz ishlash, turli loyihalarda shaxsan qatnashishini talab qiladi.
Loyihalash metodini qo'llash uchun birinchi navbatda loyihalash
ob‟yektini
aniqlaymiz. Qanday masala, muammo mavjudki,
uni yechib loyihaning
natijasini qanday bo'lishini belgilaymiz.
1. Bu o'tilayotgan mavzu bo'yicha qo'yilgan savol yoki yechimini
kutayotgan dolzarb masala bo'lishi mumkin. Loyiha talabalarning o'z xohishlari,
qiziqishlariga ko'ra tanlagan ilmiy izlanishlari bo'lishi mumkin yoki o'qituvchi
taklif qilishi mumkin. Har ikkala holda ham talabalar zarur axborotlarni
to'plashlari, ularni tahlil qilishlari zarur. Tahlil asosida qaror qabul qilib, loyiha
ishlab chiqishdan maqsad qo'yiladi va qanday natijaga erishilishi belgilanadi.
2. Maqsadni aniqlagach, loyihaning mazmunini belgilaymiz.
3. Reja asosida amalga oshirish
uchun vazifalar belgilanadi, ya'ni faoliyat
rejasi ishlab chiqiladi. Loyihaning umumiy tavsifi oy- dinlashadi. Aniq faoliyatga
asos yaratiladi. Loyihani amalga oshirish uchun tuzilgan reja aniq bo'lishi, haddan
tashqari murakkab bo'lmasligi kerak. Umumiy rejadan tashqari haftalik va oylik
rejalar tuziladiki, uning asosida talaba bajaradigan ishlarni yanada oydinlashtiradi.
4. Loyiha qatnashchilari belgilanadi.
Loyiha qatnashchilari o'z qiziqishlari, fikr doiralari bilan bir- birlariga yaqin,
yordam beruvchi o'quvchi, talabalar bo'lib, ularni loyihada qo'yilgan maqsad
birlashtiradi.
Ularni yoniga keyinchalik boshqa qatnashchilar ham qo'shilishi mumkin.
Lekin qatnashchilar haddan tashqari ko'payib ketishi salbiy oqibatlarga olib keladi.
Shuning uchun loyihada har bir qatnashuvchining bajaradigan vazifasi aniq yozib
qo'yiladi.
5. Loyihani amalga oshirish muddatlari belgilanadi. Agarda u bosqichlarga
bo'linsa, uni harr^muddatlari bilan ko'rsatiladi.
