|
Keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin qarışıq metodu
|
| bet | 4/7 | | Sana | 02.03.2022 | | Hajmi | 249.19 Kb. | | #1646 |
Keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin qarışıq metodu
Texniki məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin qarışıq metodu aşağıdakı bütün hallarda istifadə edilir.
-
Keyfiyyət göstəriciləri kifayyət qədər çox müxtəlifdir və hər bir göstəricinin qiymətini təhlil etmək cətindir,onlar məhsulun keyfiyyəti və TS haqqında ümuniləşmiş nəticəyə gəlməyə imkan vermir;
-
Kompleks metodla təyin edilən keyfiyyət səviyyəsinin ümumiləşmiş göstəricisi məhsulun bütün əhəmiyyətli xassələrini kifayət qədər dolğun nəzərə alınır və ona görə də təhlil olunan məlumatların keyfiyyətinin adekvat sxiyyələndirinir.
Qarışıq metodun mahiyyəti və yerinə yetirilən əhəmiyyatların ardıcıllığı aşağıdakılardan ibarətdir;
1.Keyfiyyət göstəricilərinin hamısını və ya bir hissəsini qruplarda birləşdirir və qrup üçün xarakterik olan kompleks göstəricini müəyyən edilir. Belə birləşdirmə keyfiyyətin qiymətləndirilməsi məqsədindən asılı olaraq aparılır (məmulatın layihələndirmə və konstruksiyaetmə, hazırlanma və ya istismarın müxtəlif mərhələləri). Bu vaxt daha əhəmiyyətli və xarakterik keyfiyyət göstəricilərini qruplara salmaq olar, onlar müstəqil göstəricilər kimi də bilərlər.
2.Alınmış qrup (kompleks) göstəricilərin ədədi qiymətlərini və müstəqil göstəriciləri müvafiq baza göstəriciləri ilə müqayisə edirlər, yəni məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin diferensial metodunun prinsipi istifadə olunur.
Qarşılıq metodda texniki məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi aşağıdakı düsturlarla hesablanır;
və ya
və ya
burada n-müstəqil nəzərə alınan göstəricilərin sayı;
mi –i-ci keyfiyyət döstəricisinin çəki əmsalıdır.
-
Keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin inteqral metodu
Keyfiyyət səviyyəsinin inteqral göstəricisini qiymətləndirilən məmulatın inteqral göstəricisinin qiymətini uyğun baza göstəricisinin qiymətinə bölməklə tapırlar:
(5)
Məlumatın səmərəli işini daha ümumi şəkildə xarakterizə edən yeku kompleks göstəricisi inteqral keyfiyyət göstəricisi Pin adlanır.
Məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin yekun göstəricisi (o cümlədən, sənaye məmulatının texniki səviyyəsi) inteqral, kompleks və ümumiləşmiş göstəricilər də ola bilər. Lakin göstəricini həmçinin əsas göstəricini (təyinedici) nəzərə almalıdır. Yekun elə göstəricidir ki, ona görə tətqiq olunan məhsulun keyfiyyət səviyyəsinə ümumi qiymət verilir. Keyfiyyətin inteqral göstəricisini Yin hesablamaq üçün istismarın faydalı səmərəliliyi və məmulatların yaradılması və istismarına cəkilən xərclərin cəmi məlum olmalıdır. Inteqral göstərici istismarın faydalı səmərəsinin çəkilən xərclərin (məmulatın yaradılması, alınması, qurasdırılması və sazlanmasıma və s) cənunə olan nisbəti səklində kompleks bir göstəricidir. Onu belə hesablayırlar;
(6)
Inteqral göstəricisinin bu xərclərin faydalı səmərəliliyə olan əks nısbəti kimi də tapmaq olar:
(7)
burada W – məmulatın bütün xidmət müddətində verdiyi faydalı səmərə:
K – cəmi kapital qoyuluşu (topdasatış qiyməti, quraşdırma sazlama və digər xərclər);
X – məmulatın bütün xidmət müddətında istismar xərcləridir.
Aydındır ki, birinci halda keyfiyyətin inteqral göstəricisi bir manata düsən cəmi xərclərin faydalı səmərəliliyini, ikinci halda isə faydalı səmərəliliyik vahidinə düşən cəmi xərcləri xarakterizə edir.
Yuxarıda verilən (6) və (7) düsturları bir ilədək xidmət müddəti olan məmulatın inteqral göstəricisini təyin etmək üçün yararlıdır. Məmulatın xidmət müddəti bir ildən çox olduqda inteqral keyfiyyət göstəricisi Pin aşağıdakı kimi hesablanır;
(8)
burada - məmulatın xidmət müddətini nəzərə alan əmsalıdır il.
əmsalını belə hesablayırkar;
(9)
burada En- kapital qoyulaşlarının normatıv ödənmə əmsalı
t – məmulatın xidmət müddətidir, il
(9) düstur ilə inteqral keyfiyyət göstəricinin hesablanması aşağıdakı hallarda döğrudur:
-məhsulun istismarı və istehlanından hər il alınan səmərə eynidir.
-illik istismar xərcləri dəyişməzdir.
-xidmət müddəti bütöv sayda illərdir.
Cədvəl 3-də E=0,15 olduqda 24 il müddətində əmsalının ədədi verilir
Cədvəl 3
əmsalının ədədi qiymətləri
-
t
|
|
t
|
|
t
|
|
1
|
1,000
|
9
|
0,182
|
17
|
0,144
|
2
|
0,539
|
10
|
0,174
|
18
|
0,142
|
3
|
0,381
|
11
|
0,166
|
19
|
0,140
|
4
|
0,304
|
12
|
0,160
|
20
|
0,139
|
5
|
0,262
|
13
|
0,156
|
21
|
0,138
|
6
|
0,244
|
14
|
0,152
|
22
|
0,137
|
7
|
0,210
|
15
|
0,149
|
23
|
0,136
|
8
|
0,194
|
16
|
0,146
|
24
|
0,135
|
Məlumatın xidmət müddəti məlum oımadıqda, inteqral göstəricisi Pin bir qədər texniki belə hesablanır:
(10)
Burada keyfiyət səviyyəsi qiymətləndirilən məmulatın müəyyən edilməsi normativ istifadə müddətindən asılı olaraq En əmsalının qiyməti qəbul edilir.
Misal 1. Dağ-mədən sənayesindən istifadə olunan QST əzici dəyirmanın keyfiyyət səviyyəsinin qarışıq metodla təyin etmək tələb olunur. Keyfiyyət səviyyəsini qiymətlənüçün əzicinin ilkin göstəriciləri cədvəl 4-də verilir.
Cədvəl 4-də verilmiş ilk 8 göstərici aşağıdakı düstura inteqral göstərici kimi birləşdirilə bilər.
Cədvəl 4
Əzicinin keyfiyyət göstəriciləri
S Sıra№
|
Göstəricilərin adı ölçü vahidi
|
Işarəsi
|
Göstəricilərin qiyməti
|
Nisbi göstəricilər q
|
QSL əzicisi
|
Baza nümunəsi
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
|
Məhsuldarlıq, t\s
Birinci əsaslı təkirədək xidmət müdddəti, ay
Imtinayədək işləmə müd\s
Orta bərpa müddəti, saat
Texniki istifadə əmsalı
Topdansatış qiymət, m
Bir saat istismarınorta dəyəri, manat
Tənizə görə baş dayanmanın saatının dəyərini
Səpilmə səfhinin sahəsi
Səs kuy əmsalı dB buramla bitən k=90dB
|
N
To
To
To
Tb
Ku
C1
C2
C3
Kn
Kb
|
630
10,5
550
3,5
0,984
3200
0,40
500
500
0,9
87
|
700
11,0
500
4,0
0,990
3500
0,45
560
0,8
84
|
0,90
0,95
1,10
1,14
0,99
1,13
1,14
1,12
0,12
0,98
|
|
|
|
|
|
|
Bu düstur üzrə hesabat inteqral göstəriciləri aşağıdakı qiymətlərini verir. KS qiymətləndirilən dəyirman üçün.
Baza mümunəsi üçün
Əzici dəyirmanın texniki səviyyəsinə qarışıq metodla təyin etdikdə yalnız nisbi göstəriciləri əsas götürürlər. Nisbi inteqral göstəricisi
Səoilmə səthinin nisbi göstəricisi
Səs-küy səviyyəsinin nisbi göstəricisi
Alınmış nəticələrdən görünür ki KS qiymətləndirilən dəyirmanın texnki səviyyəsi baza nümunəsinin səviyyəsindən yüksəkdir cünki nisbi göstəricilərin üçündən inisindən qiyməti vahiddən böyük, bizi (səs-küy səviyyəsi) vahiddən bir qədər kiçikdir, ancq o da buraxılan qiymət həddini aşnır.
Misal 2. Təknilləçdirilmiş modelli metalkəsən dəzgahın keyfiyyətinin inteqral texniki-iqtisadi göstəricisi baza odelı müqayisə edərək təyin etmək tələb olunur. Cədvəl 5-də dəzgahın ilkin verilənləri göstərlir.
Baza dəzgahının imtinalara görə boşdayanmaları da nəzərə alınmaqla illik faydalı səmərəli belə təyin olunur:
min detal, TS qiymətləndirilən dəzgahı üçün isə
W2=20(1-0,03)=19,4min detal
Cədvəl 5
Qiymətləndirlən və baza dəzgahın göstəriciləri
Keyfiyyət göstəricisi
|
Keyfiyyət göstəricisi
|
Model dəzgahı
|
Baza dəzgahı
|
Imtinasız işlədiyi vaxt, ilik məhsuldarlığı, min detal
|
20
|
20
|
Imtinalar üzündən başdayanmalar %
|
3
|
6
|
Dəzgahın dəyəri, nin manat
|
200
|
50
|
Tənizə illik xərclər, nin manat
|
2
|
4
|
Digər illik istismar xərcləri, nin manat
|
40
|
40
|
Xidmət müddəti, il
|
12
|
3
|
Dəzgahların xidmət müddəti bir ildən çox olduqda və E=0,15 qəbul edildikdə keyfiyyətin inteqral göstərici (8) düsturu ilə hesablanır. əmsallarının qiymətini isə (9) düsturu ilə tapır və ya cədvəl 4-dən götürülür.
Baza dəzgahının inteqral göstəricisi
min def\ma
Qiymətləndirilən dəzgahın inteqral göstəricisi
min \man
Baza dəzgahın keyfiyyət səviyyəsi
Deməli modeli təknilləşdirilmiş dəzgah daha yüksək istismar göstəricilərinə malikdir, ancaq bir qədər bahadır. Odur ki, bu dəzgah bütövlükdə baza dəzgahından asağı keyfiyyətli hesab olunur.
|
| |
