mexanik va elektromagnit tebranishlarni aynan bir
xil deb xato tasavvurga ega
bo`lishlariga yo`l qo`yilishi mumkin.
Tayanch bilim va malakani oshirish
– muvozanatlik holatidan tortib, quyib
yuborsak, yani siljitsak
x = A, x = -A
bo`lsa, uning potensial energiyasi
E
k
=
=
= 0 ko`rinishida maksimal bo`ladi. Bu holda yukning
kinetic energiyasi
esa E
k
=
= 0
bo`ladi. Chunki tebranishlar to`xtaydi,
ya`ni tezlik nol bo`ladi. Yuk muvozanat vaziyatidan (
y =
0) o`tganda E
k
=
=
= 0 ga teng bo`ladi. Kinetik energiya esa eng katta qiymatiga erishadi.
Demak, prujinaga bog`langan sharning to`la energiyasi
E
T
= E
k
+E
p
dan iborat
bo`ldi.
Xuddi
shuningdek, bizga ma`lumki, tebranishlar konturini
q
zaryadli,
sig`imi
C
bo`lgan kondensatorni induktivligi
L
bo`lgan g`altakka ulasak, u
holda elektr toki hosil bo`ladi va g`altakda magnit maydoni vujudga keladi.
Energiyaning saqlanish qonuniga ko`ra kondensatorda elektr energiyasi
W
эл
=
=
kamayib boradi. Shuning hisobiga g`altakdagi magnit
maydon energiyasi W
маг
=
shunchalik ortib boradi.
Mexanik tebranishlarda
jismning koordinatasi
x
va uning tezligining
proyeksiyasi υ
x
davriy ravishda o`zgaradi. Elektromagnit tebranishlarda esa
davriy ravishda kondensatorning
q
zaryadi va zanjirdagi
i
tok kuchi o`zgaradi.
Demak, mexanik va elektromagnit tebranishlardagi o`xshashlik
kattaliklarning
davriy o`zgarishlari jarayonida ekan.
Agar energiyalarga tegishli formulalarni taqqoslasak :
E
k
=
(1)
W
маг
=
(2)
(1), (2) formulalardan ko`rinadiki, mexanik tebranishlarda jism massasi
m
qanday rol o`ynasa, elektromagnit tebranishlarda induktivlik
L
ham shunday rol
o`ynaydi. Xuddi shuningdek, formulalardagi tok kuchi
I
ning o`xshashligi
jismning tezligi
υ
kabi
bo`ladi .
Kinetik energiya, m
Magnit maydon energiyasi, Li
2
/2
jadval 2
Tortishish
maydonida
tebranishlar
Elastik tebranishlar
Elektromagnit
tebranishlar
х = х
m
Sin
υ = υ
m
Cos
х = х
m
Sin
υ = υ
m
Cos
q = q
m
Sin
i = I
m
Cos
O’tilgan mavzuni o’zlashtirishda yaxshi natija berishi uchun darsni
mustahkamlashda kubik interfaol metoddan foydalanamiz. Chunki mavzu
o`tilgandan so`ng o`quvchilarda biror tushuncha shakllanadi. Bu shakllangan
tushunchalarni quyidagicha yozish taklif etiladi.
1.
Tasvirlang
2.
Taqqoslang
3.
O`xshating
4.
Tahlil qiling
5.
Ishlating
6.
Foydali va zararli tomomlari
Bu interfaol metodni qo`llasak o`quvchilar mavzuni
taxminan quyidagicha
izohlaydilar.
1.
