Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

287 
2-jadval
 
O’zbekistonda asosiy qishloq xo’jaligi ekinlarining hosildorligi 
(barcha toifadagi xo’jaliklarda; gektaridan sentner) (2005-2014 yy.)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 
1 Don(ishlov 
berilgandan 
keyingi 
vaznda) 
39,8 
41,3 
42,5 
42,0 
44,1 
43,6 
45,3 
44,6 
45,0 
45,3 
2 Bug’doy 
41,5 
42,7 
44,1 
44,4 
48,2 
45,9 
47,2 
47,3 
47,4 
47,9 
3 Arpa 
15,7 
15,6 
19,8 
14,4 
14,2 
20,2 
17,0 
17,0 
15,0 
13,5 
4 Guruch 
31,8 
33,0 
33,6 
33,5 
36,0 
31,2 
35,4 
32,4 
41,1 
38,1 
5 Makkajo’xori 
44,5 
46,6 
47,2 
51,0 
53,5 
50,7 
49,0 
43,6 
50,0 
50,2 
6 Dukkakli don 
ekinlari 
11,5 
12,0 
8,4 
9,9 
8,9 
10,5 
12,3 
11,4 
12,0 
14,9 
7 Paxta 
25,3 
25,0 
25,5 
24,0 
25,3 
25,4 
26,3 
26,4 
25,7 
26,1 
8 Kartoshka 
170,3 175,2 184,1 194,1 198,4 194,9 195,7 203,7 210,7 213,6 
9 Sabzavot 
215,8 223,0 228,4 246,4 253,6 252,5 263,7 265,6 270,9 268,3 
10 Poliz ekinlari 
169.1 178,2 184,6 190,9 191,0 192,6 187,3 200,3 200,0 201,3 
*
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plam. Toshkent 2013 yil va 
O’zbekiston qishloq xo’jaligi. Toshkent 2015 to’plam materiallari. 
Keltirilgan jadvallarda keyingi 10 yillikda, ya’ni 2005-2014 yillarda qishloq xo’jaligi ekinlari 
yalpi hosili va hosildorligi to’g’risidagi ma’lumotlar keltirilgan bo’lib, unda mamlakatimizda g’alla 
mustaqilligiga erishish davri raqamlarda aks etgan. Tahlil etilayotgan davrda g’alla 1,2 martaga, 
jumladan bug’doy ham 1,2 martaga, makkajo’xori 2,5 martaga, dukkakli don ekinlari 3,3 martaga 
oshgan. Paxta-xom ashyosi -8,8 ga kamaygan. Bu asosan ekin maydonlari kamayishi hisobiga 
bo’lgan.Kartoshka, sabzavot va poliz ekinlari ham mos ravishda – 2,6; 2,6 va 2,7 martaga ko’paygan. 
Shu davrda barcha qishloq xo’jaligi ekinlarining hosildorligi (arpadan boshqa) oshib borgan. 
 
15.3.G’allachilikning xalq xo’jaligidagi axamiyati 
 
G’allachilik o’simlikchilikning yetakchi tarmog’i hisoblanadi va aloxida xalq xo’jaligi 
axamiyatiga ega. O’zbekiston aholisi iste’mol qiladigan oziq-ovqatlarida katta kalloriya hamda oqsil 
hisobida olingan don maxsulotlarining hissasi 50-60 foizni tashkil etadi. Respublikada aholi jon 
boshiga non, vermishel, makaron, guruch, mosh, no’xat, loviya va boshqa g’alla mahsulotlaridan 
tibbiy me’yorlarga nisbatan ko’proq iste’mol qilinadi. Ozuqabop donlardan, chorvador olimlar 
tomonidan aniqlangan me’yorlarda, oziqlantirish zotli chorva mollari potensial maxsuldorligi 
imkoniyatlaridan to’laroq foydalanishga sharoit yaratadi. Don oziq-ovqat sanoati uchun xom ashyo 
hisoblanadi va uning rivojlanish darajasiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. 
G’allachilikning qo’shimcha mahsulotlari (somon, poxol, poya va x.k.)dan chorva ozuqasi, 
to’shama organik o’g’it, qog’oz va boshqa sanoat tarmoqlarida xom ashyo sifatida foydalanish ham 
yuqori iqtisodiy samara beradi. Donchilikning asosiy va qo’shimcha mahsulotlarini ko’paytirish va 
sotishni tashkil etish mamlakatning sosial-iqtisodiy rivojlanishi hamda axolini arzon oziq-ovqat va 
boshqa maxsulotlar bilan ta’minlash uchun qulay sharoit yaratadi. O’zbekistonda 2012 yilda tashkil 
topgan chakana baholarda 1 kg yumshoq bug’doydan tayyorlangan1,2 kg I nav non maxsulotini 
sotishdan 1600 so’m pul tushumi olinadi. Bundan tashqari kepak va somon mahsulotlaridan 290-300 
so’mga yakin pul olinadi. Demak 1 kg bug’doydan olingan asosiy va qo’shimcha mahsulotlarning 
qiymati 1890-1900 so’mga tengdir. O’zbekiston iqlim sharoitida kuzgi g’alla ekilgan maydonlarda 
ikkinchi ekin (chorva ozuqasi, kartoshka va sabzavot)lardan maxsulotlar olish mumkin. 
Demak, g’allachilikni intensiv rivojlantirish yer, suv va boshqa resurslar potensialidan 
samarali foydalanishga sharoit yaratadi. Ammo, ayrim tarixiy davrlarda O’zbekistonda 

288 
g’allachilikning rivojlanish darajasi bozor iqtisodiyoti hamda mustaqil rivojlanish talablariga to’laroq 
javob bermagan. 

Download 8,59 Mb.