4. Asosiy vositalar xizmat muddati oralig‘idagi yillar soni yig‘indisi bo‘yicha amortizatsiya
hisoblash (kumulyativ) usuli.
Ushbu usul asosiy vositaning foydali xizmat qiladigan muddati daomida yillir soni yig‘indisi asosida
aniqlanib, ushbu yig‘indi hisob-kitob koeffitsientida mahraj bo‘lib xizmat qiladi. Bu koeffitsientning
suratida foydali xizmat muddati teskari tartibda joylashtiriladi.
Masalan avtomobilning xizmat muddati 5 yil. Xizmat yillari yig‘indisi (kumulyativ son) 15 ga teng.
(1Q2Q3Q4Q5q15)
So‘ngra har bir kasr amortizatsiya lanadigan qiymatga ko‘paytirilib, har yil uchun amortizatsiya
summasi aniqlanadi.
Dastlabki
qiymati
Yillik amortizatsiya summasi
To‘plangan
amortizatsiya
Balans
qiymati
Sotib olingan sana 1000000
-
-
1000000
1 yil
1000000
300000
)
15
5
900000
(
=
×
300000
700000
2 yil
1000000
240000
)
15
4
900000
(
=
×
540000
460000
3 yil
1000000
180000
)
15
3
900000
(
=
×
720000
280000
4 yil
1000000
120000
)
15
2
900000
(
=
×
840000
160000
5 yil
1000000
60000
)
15
1
900000
(
=
×
900000
100000
Buxgalteriya hisobi qo‘lda yuritilsa, barcha asosiy vositalar bo‘yicha (avtotransportdan
tashqari) amortizatsiya ajratmalari summasi 6-shakldagi ishlov jadvalida hisoblab topiladi.
Yanvar oyi bo‘yicha amortizatsiya ajratma hisobini tuzish uchun 1 yanvar holatiga bo‘lgan
korxonadagi barcha asosiy vositalarni joylashgan joylari va belgilangan yagona amortizatsiya
normalari bo‘yicha guruhlash zarur. Buning uchun inventar kartochkalari asosiy vositalarini
joylashgan joylari bo‘yicha, uning ichida eskirish normalari bo‘yicha saralanadi.
Keyinchalik fevral oyi bo‘yicha amortizatsiya ajratmasi hisoblashga mavjud inventar
kartochkalariga va 6-shakl ishlov berish jadvalining “A” bo‘limiga yanvar oyidagi asosiy vositalar
kirimi va chiqimi qiymatini yozib qo‘yadi.
Shundan so‘ng yanvar oyida kirimga olingan va chiqib ketgan asosiy vositalar bo‘yicha oylik,
yahni yillik normaning 1/12 miqdorida, amortizatsiya summasi ajratmasi hisoblanadi. Hisoblangan
amortizatsiya summasi asosiy vositalarning turiga qarab “B” bo‘limining 24 yoki 27-qatoriga yozib
qo‘yiladi. Shundan keyin yanvar oyi hisobidan amortizatsiya summasi 25 va 28 qatorlarga yoziladi.
31-qatorda umumiy jami hisoblab yoziladi. Agar oldingi oyda asosiy vositalarning kirimi va
chiqimi sodir bo‘lmasa, oldingi oy uchun hisoblangan amortizatsiya qancha bo‘lsa, joriy oy uchun
ham shuncha bo‘ladi.
6-shakl. Ishlov jadvali
II. Foydalanishda turgan asosiy vositalar bo‘yicha
Qator
№
Asosiy
vositalarning
turlari
(amortizatsiya
ajratma guruhlari
Oylik
amortizat
siya
ajratma
normasi
Foydalanish
joyi
(tsex,
bo‘lim)
1-tsex
2-tsex
Yordamchi ishlab
chiqarish
Zavod boshqarmasi
Obhek
tning
qiymat
i
Amort
izatsiy
a
ajratm
a
Obhektn
ing
qiymati
Amortiz
atsiya
ajratma
Obhektn
ing
qiymati
Amortiz
atsiya
ajratma
Obhektn
ing
qiymati
Amortiz
atsiya
ajratma
Obhektn
ing
qiymati
Amortiz
atsiya
ajratma
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
A. Oldingi oyda kirimi va chiqimi bo‘yicha
1
Ofislar uchun mebel
1,25
35000 437
3500
437
2
Aloqa qurilmalari
0,667
20000 133
20000
133
Jami kirim
Q5500
0
Q570
Q55000 Q570
Chiqim
0,558
-3500
-20
B. Barcha obhektlapr bo‘yicha (kirim, chiqim va oldingi oy boshiga qodiq)
24
Ishlab chiqarish asbob-
uskunalari
va
tsex
transporti bo‘yicha
3500
-20
Kirimi
bo‘yicha
Q,
chiqimi bo‘yicha – (Q
yoki -)
Q570
Q570
Oldingi oyda hisoblandi
(Q)
1890
1240
600
50
Hisobot
oilda
aks
ettirilishi
2460
1810
600
50
27
Avtotransportdan boshqa
barcha obhektlar bo‘yicha
Kirimi minus, chiqimi Q
(- yoki Q)
-20
20
Oldingi oyda hisoblandi
(Q)
5608
3000
774
214
1620
Hisobot
oyida
aks
ettirilishi
5588
3000
774
214
1600
Foydalanishdagi asosiy
vositalar bo‘yicha jami
8048
4810
1374
264
1600
Shunday qilib, hisobot oyi uchun hisoblanadigan amortizatsiya oldingi oy bo‘yicha
hisoblangan amortizatsiya plyus oldingi oyda kelib tushgan asosiy vositalar amortizatsiyasi, minus
oldingi oyda chiqib ketgan asosiy vositalar amortizatsiyasi summasiga teng. Asosiy vositalar
amortizatsiyasini hisoblash amortizatsiya ajratmalar summasini tegishli schyotlarga yozish uchun
asos bo‘ladi.
D-t 2010, 2310, 2510,9423 va boshqa schyotlar.
K-t 0210-0299 – schyotlar.
0211-0299 – schyotlari mulkchilik huquqi asosida korxonaga tegishli va u tomonidan uzoq
muddatli ijaraga olingan asosiy vositalarning eskirishi to‘g‘risidagi axborotni umumlashtirish
uchun tayinlangan. Bu schyotlar passiv bo‘lib, kredit qoldig‘i nafaqat korxonaning barcha asosiy
vositalari bo‘yicha eskirish summasini, balki amortizatsiya ajratmalari orqali ular qiymatining
qoplangan summasini ham aks ettiradi. Debet oborotlari, sababidan qathiy nazar. hisobdan
chiqarilgan obhektlarning eskirish summasini ko‘rsatadi; kredit oboroti esa hisobot oyida
hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasini ko‘rsatadi.
Amortizatsiya hisoblash yo‘li bilan asosiy vositalarning dastlabki qiymati to‘liq
qoplangandan so‘ng amortizatsiya hisoblash to‘xtatiladi.
0211-0299 – schyotlarning dastlabki hujjatlar (dalolatnoma, amortizatsiya hisoblash –
mahlumotlari va b.) ga asosan 13-ASK jurnal-orderda yuritiladi. Bu jurnal-orderda 0211-0299
schyotlarning analitik mahlumotlari asosiy vositalrning guruhlari bo‘yicha saldo va oborotlari
ko‘rsatilgan holda yuritiladi. Asosiy vositalar eskirishining hisobi har bir obhekt bo‘yicha alohida
yuritilmaydi. Lekin zarur bo‘lgan hollarda obhektlar bo‘yicha eskirish miqdori dastlabki qiymati
va inventar kartochkasida ko‘rsatilgan amortizatsiya normasi bo‘yicha hisoblash yo‘li bilan
topiladi.
D-t
0211-0299 – schyotlari
K-t
Korrespondentlanuvchi schyotlar
9210 – tugatilgan, korxona balansidan
chiqarilgan asosiy vositalar obhektlari
bo‘yicha eskirish summasiga
Saldo: oy boshiga o‘z obhektlarining eskirish
summasi
Hisobot oyi bo‘yicha hisoblangan
amortizatsiya (eskirish) normasi
08, 20, 23,
25, 9420
Joriy ijaraga berilgan asosiy
vositalarning eskirish summasi
9439
Uzoq
muddatli
ijaradan
korxonaning mulkiga o‘tkazilgan
(sotib olingandan so‘ng) asosiy
vositalar bo‘yicha eskirish summasi
0299
0299-“Moliyalanadigan lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy
D-t
vositalar eskirishi” schyoti
K-t
Korrespondentlanuvchi schyotlar
0220
0290
Obhektlarni ijarachi mulkiga o‘tkazib
berishda uzoq muddatli ijara davrida
hisoblangan amortizatsiya summasining
hammasini hisobdan chiq-arilishi
Saldo: Ijaraning boshidan joriy oygacha
hisoblangan eskirish summasi
Ko‘rsatilgan obhektlar bo‘yicha har
oyda hisoblanadigan eskirish
08, 20, 23,
25, 26, 29
0310
Shuning
o‘zi
obhektlar
ijaraga
beruvchiga qaytarilganda
|
