25
Ta'mirlash quyidagilardan iborat: zanglash mahsulotlaridan tozalash, payvandlash,
tekslash va yuzalarni silliqlash, qo'shimcha detallar qo'yish, himoya qatlamlarini tiklash.
Zanglash mahsulotlari metall shyotka yoki erituvchi yordamida tozalanadi.
Payvandlashda ko'p hollarda gazli payvandlash turidan foydalaniladi. U qo'l
bilan
yoki avtomat ravishda bajariladi.
Yoriqlar payvandlanib, yirtilib ketgan katta teshiklarga esa qo'shimcha qoplam
qo'yiladi va bu qoplam yirtilgan yerdan 20-24 mm chiqib turishi zarur.
Pachoqlangan yerlar va qiyshayishlar sovuq yoki qizdirilgan (600-650
°S gaz
gorelkasi yordamida) holda to'g'rilanadi. qizdirib to'g'rilash metall qavat-qavat bo'lib
qolganda yoki sovuq holda to'g'rilab bo'lmay qolganda bajariladi.
Pachoq ikki harakatda to'g'rilanadi. Avvalambor pachoq bo'lgan
joy urib
chiqariladi. Chiqarilgan qism markazdan sirtga qarab ustiga mahsus ushlagich qo'yib
to'g'rilanadi.
To'g'rilashdan qolgan chuqurliklar temirdan yasalgan formani tagiga qo'yib yog'och
yoki rezina bolg'achalar bilan silliqlanadi.
qattiq pachoq bo'lgan va tekis bo'lmay qolgan yuzalar kesilib olib tashlanadi va
payvandlanadi. qiyshiqliklar va egilishlar mahsus mexanik kengaytirgich yoki
gidropresslar yordamida to'g'rilanadi.
g'adir-budur bo'lib qolgan yuzalar, payvand choklari maxsus termoplastik massalar
(PFN-12, TPF-37), epoksid kleylari yoki yumshoq kovshanlash bilan silliqlanadi.
Yuza tekislab bo'lmas holatda bo'lsa, ayrim bo'laklari kesib tashlanadi va o'rniga
metall listlardan tayyorlangan bo'laklar payvandlanadi. Yangi
qism shablon yordamida
tayyorlanadi.
Yengil avtomobillar va avtobuslarning kuzovlari yaroqsiz holatiga kelishi, zanglash
oqibatida yuzaga keladi.
Kuzov detallarining uzoq ishlashi avtomobilning yurgan yo'li va yoshiga bog'liq
bo'lib, ular 2 guruhga bo'linadi:
- 1-guruh detallari chirishi va ishdan chiqishi avtomobilning ko'rinishinigina
yo'qotadi, lekin baquvvatliligini susaytirmaydi. Bunga oldingi va orqa qanotlar, orqa
g'ildirak tepa qismlari, oldingi qism qirralari kiradi;
- 2-guruh detallarini zanglashi va chirishi avtomobil baquvvatliligini susaytiradi
(oldingi va orqa panellar, yuk tashish qismi va salon pollari).
Birinchi guruh
detallari ishdan chiqqanida, ikkinchi guruh detallari esa hali
baquvvat bo'lishi, kerak bo'lsa birlamchi detallarni almashtirib avtomobilning tashqi
ko'rinishini tiklash mumkin.
Avariyaga uchragan kuzovlarni to'g'rilash
uchun mahsus moslamalardan
foydalaniladi, ular kuzov profili bo'yicha, geometrik o'lchamlariga rioya qilgan holda
tortish yo'li bilan o'z holatiga keltiriladi.
Payvandlash ishlarida qalin list metallar uchun elektr yoyli payvandlash qo'llanilsa,
yupqa listlar uchun esa kemping va gazli payvandlash qo'llaniladi.
26
Kuzov ishlari bo'yoqchilik ishlari bilan chambarchas bog'liqdir. ATK da bo'yoqlash
ishlari mahsus jihozlar yordamida bajariladi.
Eng ko'p tarqalgani bosim ostida bo'yoq sepish (0.3-0.7MPa) bo'lib, u mahsus
jihozlar talab qilmaydi. Buning uchun bo'yoq suyuq bo'lishi zarur. Shuning uchun ko'proq
eritgich qo'shilishi natijasida yuza silliq chiqmaydi.
Hozirda yangi usul, ya'ni bo'yoqni 50-70
°S da isitib 0.15MPa bosim ostida sepish
qo'llaniladi. Bu bo'yoqni yuzaga tekis va qalinroq sepish imkonini
beradi va yuza silliq
chiqadi. Kam bo'yoq sarf bo'ladi, ammo bo'yoqni issiq suv bilan isitish zarur bo'lib, isitish
anjomi bo'yash kamerasida bo'lishi kerak emas.
Hozirda yana bir usul, bo'yoqni mahsus jihozlar yordamida 10-30MPa bosm ostida,
0.17-1.0 mm diametrli sepgichlar yordamida sepish usulidan ham foydalaniladi. Uning
kamchiligi, yuza silliq chiqmaydi, chunki bu usulda plunjerli nasoslardan foydalaniladi.
Bo'yash ishlarining texnologik jarayoni quyidagicha bajariladi: metall yuzani
bo'yashga tayyorlash (zangdan, eski bo'yoqdan yuzani tozalash), shpatlevka surtish
(yuzaga surtiladi va silliqlanadi), gruntovka surtish (GF-021 surtib, 1.5-2.0 soat
quritiladi), bo'yash (ML-12, ML-197, ML-110 turidagi bo'yoqlar sepilib, yuza 130-140
°S
da 20
soat davomida, shundan 2 soat changga, 6 soat yopishqoqlikka, 12 soat
mustahkamlikka quritiladi).
ATK da avtomobillarni rangi har xil bo'lganligi uchun,kerakli rangdagi bo'yoqni
topish mushkul, shuning uchun kerakli rangdagi bo'yoq tayyorlanadi. Buning uchun rangli
xalqadan foydalaniladi. Uch xil rang, ya'ni qizil, sariq va havo rang boshqa ranglarni hosil
qila oladi. Ishlab chiqarishda mahsus bo'yoq aralashtirgich qurilmalardan foydalaniladi va
ranglar spektor analiz yordamida bo'yoq tanlanadi.
Qaytarish
uchun savollar
1. Avtomobillarning kirlanishi, asosiy sabablari va ulardan tozalash usullari.
2. Avtomobillarni yuvish ishlarining mazmuni va yuvish usullari.
3. Avtomobillarni yuvishdan so'ng quritish
4. Ishlatilgan suvdan qayta foydalanish va ularga qo'yiladigan ekologik talablar.
5. Kuzovni va kabinani ta'mirlashda bajariladigan ishlar texnologiyasi.
6. Kuzovni va kabinalarni bo'yash
ishlari texnologiyasi
