|
Raqobat va yakka xokimlik. Monopolistik va oligopolistik bozorlar
|
| bet | 19/21 | | Sana | 13.12.2023 | | Hajmi | 3,87 Mb. | | #118073 |
Bog'liq MavzuRaqobat va yakka xokimlik. Monopolistik va oligopolistik bozorlar
Glossary
Kalit soʻzlar.
Bozor Tuzilishi,Mahsulotlar uchun Talab va Taklif,Kartel,Monopolistik Rejim,Foyda Olish,Monopsoniya,Monopoliya,Bozor Tozaligi,Raqobat,Yakka XXokimlik.
Raqobat (Competition):Tasavvur: Bozorda bir nechta korxona yoki shaxslar o'zlarining mahsulotlarini yoki xizmatlarini sotib olish uchun o'zaro kilib chiqishishadi.Xususiyatlar: Sog'liq bozori, telekommunikatsiya, va xizmatlar sohasida ko'p toifali.Ta'sir: Sifatli va samarali mahsulotlar, eng arzon narxlari va sifatli xizmatlar iste'molchilar uchun qanday foyda olishiga olib keladi.
Yakka Xokimlik (Monopoly):Tasavvur: Bir korxona yoki shaxs bozorda boshqa tajribaga ega bo’lmagan va o’z mahsulotini yoki xizmatini yagona sotishga ega bo’lgan holatda “yakka xokimlik” mavjud.Xususiyatlar: Boshqa alternativani yo’q, shaxs yoki korxona bozorning boshqa sohasida yakka xokimlikka ega.Ta’sir: Sifatli va samarali mahsulotlar, boshqa alternativani bo’lmagan uchun narxlarni o’zida oshirishi mumkin.
Monopolistik Bozor (Monopolistic Market):Tasavvur: Bozorda bir nechta korxona yoki shaxslar bir xil xizmatni yoki mahsulotni sotishadi, ammo ularning o’zaro ta’sir ko’rsatadi.Xususiyatlar: Har bir korxona o’z mahsuloti uchun xususiyatlarga ega bo’lib, reklama va tajribaga tushuntirish uchun imkoniyatlarni o’zida olishadi.Ta’sir: Mijozlarga o’zaro tanlovlarni taqdim qilish, narxlarni o’zida oshirish, va yangi xizmatlar va mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun motivatsiya yaratishda samarali bo’ladi.
Oligopolistik Bozor (Oligopolistic Market):Tasavvur: Bozorda bir nechta boshorak va qiyinchilikka ega bo’lgan korxonalar yoki shaxslar amal qiladi.Xususiyatlar: Kamida bir nechta boshorak, savdo vadaqolari, reklama, va mahsulotlar uchun reklama va brandingda samarali bo’lishadi.Ta’sir: O’zaro hamkorlik va kelajakdagi boshqaruvchilikni rivojlantirish, narxlarni belgilash va xizmatlar sohasida innovatsiyalarni rivojlantirish uchun motivatsiya yaratishda.
Monopsoniya (Monopsony):Tasavvur: Monopsoniya, bozorda yagona xaridor yoki qo'llab-quvvat qiluvchi (mulkdor) bo'lib, u bozor ostiida yagona yoki bir nechta sotuvchi bilan amal qiladi.Xususiyatlar: Monopsoniya holatida, xaridor yoki qo'llab-quvvat qiluvchi mahsulotlar uchun kamroq narx tayinlashda o'zaro kelishadi.Ta'sir: Mahsulot sotuvchilar uchun katta xaridor yoki qo'llab-quvvat qiluvchining talablari bilan biriktirish, narxlarni pastga oshirishi mumkin.miyatga ega bo’ladi.
Bozor Tozaligi (Market Equilibrium):Tasavvur: Bozor tozaligi, mahsulotlar uchun talab va taklifning mos kelishishiga ega bo’lgan holatdir.Xususiyatlar: Narxlarni, sotib olish va sotish istiqomatini tushuntirish uchun talab va taklif miqdori mos kelishadi.Ta’sir: Bozor tozaligi holatida, narxlar o’zgarishi, mahsulot sotib olish va ishlab chiqarishni tartibga solish uchun avtomatlashtirilgan tizimlar ishlab chiqarilishi mumkin.
Kartel (Cartel):Tasavvur: Kartel, bir nechta korxona yoki shaxslarning o’zaro kelishgan holda kelishishib bormoqda, bu ularga o’zaro rivojlanishda va narxlarni boshqarishda iham birligi keltiradi.Xususiyatlar: Kartel uchastkashlar narxlar va bozor umumiy qoida vaqtida o’zaro so’zlashadi va qo’llab-quvvat qiladi.Ta’sir: Narxlar va mahsulotlar uchun kelishilgan strategiyalarni o’z ichiga oladi, ammo qonun ostida o’zaro kelishish yaratishda sabab bo’lishi mumkin.
Monopolistik Rejim (Monopolistic Regulation):Tasavvur: Monopolistik rejim, kartel va monopoliyalarni nazorat qilish uchun qonunchilik tizimi.Xususiyatlar: Korxonalarni yoki kartellarini o’zaro narxlarni o’zlashtirish, mavjud bozor rivojlanishini ta’qib qilish uchun rejim tuzishda qo’llaniladi.Ta’sir: Bozor tozaligi va foyda olish uchun ixtisoslashtirilgan strategiyalarni belgilashda rivojlanadi.
Foyda Olish (Rent-Seeking):Tasavvur: Foyda olish, sotib olish, o’zlashtirish va monopoliyadan ortiq foyda olish uchun kuchlarni qo’llash.Xususiyatlar: Bozor rekurslarini, kelishilgan talablarni va qonunlar orqali foyda olish uchun qo’llaniladi.Ta’sir: Bozor tuzilishini va bozor rivojlanishini ta’sir qiladi, chunki foyda olishda qatnovchilar kuchli ko’rsatishda qatnashishadi.
Bozor Liberalizatsiyasi (Market Liberalization):Tasavvur: Bozor liberalizatsiyasi, tijorat va iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish uchun bozor sharoitlarini osonlash va iqtisodiy qo’llab-quvvatni kuchaytirishni maqsad qilgan siyosiy va iqtisodiy islohotlar to’plamidir.Xususiyatlar: Import va eksport cheklovi, valyuta almashish, va tijoratni yanada osonlashtirishning o’z ichiga olgan qonunlar va siyosatlar.Ta’sir: Bozor liberalizatsiyasi, tijorat, sanoat, va xizmatlar sektorlarida iqtisodiy islohotlarni tezlashtiradi va bozor erkinligini kuchaytirishga intiladi.
Sotib Olish Quvvati (Purchasing Power):Tasavvur: Mijozning sotib olish quvvati, uning xarid qilish uchun ega bo’lgan mablag’ yoki malumot miqdorini ifodalaydi.Xususiyatlar: Iqtisodiy holat, mijozning daromadi, inflatsiya darajasi, va bozordagi umumiy narxlar sotib olish quvvatini ta’sir qiladi.Ta’sir: Sotib olish quvvati, mijozlar uchun mahsulotlarni xarid qilishning qiyinchiligi yoki osonligini aks ettiradi va bozor tinglovchilari uchun muhim bo’ladi.
Keys.
1.Monopolistik bozorlarda muammoli vaziyat qachon yuzaga kelishi mumkin?
2. Oligopolistik bozorlarda muammoli vaziyatlar uchun iloji bor usullar qanday?
3.Kompaniyalar oʻrtasidagi raqobatni kamaytirish va oligopolistik bozorda mustahkamlash uchun reklama, innovatsiyalar va narxlarni toʻgʻri boshqarish kabi qanday usullar qoʻllaniladi?
Javob.
1.Monopolistik bozorlarda muammoli vaziyat Monopolistik bozorlarda mahsulotlar kabi differentsiyatsiya qilinadigan koʻp tanlov mavjud, ammo kelajakda yangi firmalar kirish olishi zor.
2.Oligopolistik bozorlarda muammoli vaziyatlar uchun iloji bor usullar, Oligopolistik bozorlarda kompaniyalar oʻrtasidagi raqobatni oshirish uchun innovatsiyalar, yangi xizmatlar, va reklama keng qoʻllaniladi.
3.Kompaniyalar oʻrtasidagi raqobatni kamaytirish va oligopolistik bozorda mustahkamlash usullariReklama orqali tanlovni oshirish, xizmatlar va mahsulotlar yaratishda innovatsiyalarni qoʻllash, va raqobatni pasaytirish uchun narxlarni toʻgʻri boshqarish.
|
| |
