|
Mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali
|
| bet | 2/4 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 0,92 Mb. | | #237686 |
Bog'liq OT 1-mustaqil ishLinux OT yaratilish tarixi
Linux operatsion tizimi, 1991-yilda Linus Torvalds tomonidan yaratilgan. Torvalds, Finlandiya'da Helsinki Universiteti talabaligi sifatida xalqaro MINIX (bir operatsion tizimning bir versiyasi) foydalanayotgan va bu tizimning ustiga o'ziga xos o'zgartirishlar qilishga qiziqish tug'iladi.
Torvalds, MINIX tizimining yuqori darajali xususiyatlari va ochiq manbaligini o'zgartirib, yangi va yaxshi tizim yaratishga qaror qildi. U 1991-yilning avgust oyida "comp.os.minix" deb nomlanadigan Usenet forumida ochiq manbali dasturlash tajribasini hisobga olganini e'lon qildi va o'z yaratgan tizimni davom etishga qaror berdi.
Torvaldsning yaratgan tizim asosan yadro (kernel)dan iborat bo'lib, shu Linux deb nomlangandi. U tizimni asosini tashkil etadigan yadroning ilk versiyasi, Linux 0.01, 1991-yilning sentyabr oyida chiqdi. Bu versiyada asosan terminal ishlab chiqish, fayl tizimi va bir nechta eski harbiy dasturlar mavjud bo'lib, ba'zi qurilmalar uchun foydalanish uchun ma'lum shartlar taklif etildi.
Keyingi yillarda Linux ochiq manba dasturlash jamiyati tomonidan keng qo'llab-quvvatlangan va bir qator asosiy dastrorlar (Ubuntu, Fedora, Debian, Arch Linux, va boshqalar) yaratilgan. Bu dastrorlar, Linux yadrosini o'zgartirib, uchlarining o'ziga xos qo'shimcha xususiyatlarni qo'shish orqali foydalanuvchilarga ko'plab imkoniyatlar taklif etishadi.
Linux operatsion tizimini yaxshilash va yangilanishlar davom etadi. Bu tizimning yuqori darajadagi ochiq manba va boshqaruv uslubi jamiyat tomonidan kuzatib boriladi. Linux serverlarda, superkompyuterlarda, mobil qurilmalarda, IoT qurilmalarida va boshqa turdagi qurilmalarda ommalashib bordi. Linuxning yaratilish tarixiga nazar tashlasak ochiq manbali dasturchilar jamiyati tomonidan katta yordamlar berilgani, uni yuqori darajali, xavfsiz va ishonchli operatsion tizim qilganligini ko’ramiz.
Kompyuter tarixining boshlanish davrida barcha dasturiy ta'minot assembler tilida muayyan hisoblash mashina uchun yozilib, boshqa kompyuterlarda ishlamagan. Bunday muammoni bartaraf qilish uchun Tomson turli kompyuterlarda ishlaydigan operatsion tizimni tuzish maqsadida yangi Bi ("B") nomli dasturlash tilini yaratishga urinadi. Bu ishni Richi oxirigacha yetkazadi va yangi, universal dasturlash tilga Si("S") nomini beradi. Keyinchalik bu til ko'p yillarga asosiy dasturlash tiliga aylanib, juda katta hurmatga ega bo'ladi va "dasturlash tillarining Qiroli" nomini oladi.
"Bell Labs" kompaniyasiga Tomson va Richi yaratgan operatsion tizim yoqib, 1971 yili loyihani davom yettirish uchun yangi PDP-11 kompyuter sotib oladi. Bu kompyuter uchun Linux operatsion tizim to'liq Si tilida qayta yozilganda, boshqa kompyuterlarga ham Linux -ni ko'chirib, o'rnatish imkoniyati paydo bo'ladi.
1974 yili Tomson va Richi "Communications of the ACM" jurnalida Linux operatsion tizimi haqida birinchi maqolani nashr etishadi.Ular Linuxning umumiy tuzilishi haqida ma'lumotlar berishadi. 1974 yil iyul oyi holatiga 600-ta kompyuterga o'rnatilgan deb yozishadi. Bu raqamlarni tasavvur qilish uchun yana o'tmishni eslash kerak. U davrlarda kompyuter katta boylik hisoblangan va uni faqat katta tashkilotlar sotib olgan. Kompyuter matn terish, yohud musiqa eshitish emas, balki muayyan sanoat masalalarini hal qilish uchun xarid qilingan.
Linux tizimi bilan ko'p ilmiy-tadqiqot tashkilotlar qiziqib qoladi. Qiziqqanlarga Tomson operatsion tizimning disklar to'plamini bepul tarqatadi. Natijada Linux tizimi uchun yangi rivojlanish to'lqinlari sodir bo'ladi. Masalan, Yel universitet talabalari buyruqlar qobig'i (shell) -ni ishlab chiqishadi, boshqa universitet talabalari Linux asosida birinchi kompyuterlar tarmog'ini yaratishadi. Berkli universitet talabalari juda ko'p dasturlar va yangi buyruqlar kiritish qobig'ini yaratishadi. O'sha vaqtda mash'ur bir dastur yaratilib, hozirgacha faol ishlatilmoqda, bu - "vi" matn tahrirlovchisi. Berkli universitetida operatsion tizimning o'zgargan shakli BSD (Berkeley Software Distribution) nomini olib, hozirgi FreeBSD nomli dongdor operatsion tizimning boshlanishi bo'lgan. 1980 yili DARPA agentligiga ARPANET (Internet ajdodi)tarmog'ini rivojlantirish uchun quvvatli kompyuterlar kerak bo'lgan. Yangi kompyuterlarga TCP/IP bayonnomasini amalga oshiradigan operatsion tizim kerak bo'lganligi uchun DARPA agentligi BSD tizimini tanlagan. Bo'lgan voqea Linux rivojlanishiga ijobiy ta'sirini o'tkazgan va u Internetning asosiy tizimiga aylanib qolgan. Shunday qilib, 80 yillarda Yuniks tizimi rivojlanib, uning juda ko'p turlari yaratilgan. Tarixda hatto "Linux urushlari" degan termin vujudga kelgan.
3-rasm Linux OT ning ko’rinishi
|
| |
