|
Mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universitetining jizzax filiali
|
| bet | 1/4 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 0,92 Mb. | | #237686 |
Bog'liq OT 1-mustaqil ish
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUGʻBEK NOMIDAGI OʻZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETINING JIZZAX FILIALI
Axborot tizimlari va texnalogiyalari kafedrasi
Operatsion tizimlar fanidan
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Linux operatsion tizimlarning tuzilishi va asosiy komponentlari
Gurux: 10-21 gurux talabasi
Bajardi: O’rolov Abduazim
Tekshirdi: Ergashev Sirojiddin
JIZZAX 2024
Mavzu: Linux operatsion tizimlarning tuzilishi va asosiy komponentlari
Reja:
Linux operatsion tizimi
Linux operatsion tizimining tarixi
Linux operatsion tizimining asosiy komponentalari
Linux operatsion tizimi
Linux operatsion tizimi, kompyuterlarni boshqarish uchun o'rnatiladigan va ishga tushiriladigan bir necha operatsion tizimlarning (masalan, Windows yoki macOS) alternativasi sifatida xizmat qiladi. Linux operatsion tizimlari avtomatik ravishda yuqori darajada maxsus, qo'llab-quvvatlanadigan, ochiq manbali, bepul va bir guruh dasturchilar tomonidan ishlab chiqilgan.
Linux yadro (kernel) asosida ishlaydigan, bu esa kompyuterning asosiy xizmatlarini ta'minlaydi, masalan, kompyuter va qurilmalar bilan aloqalar o'rnatish, xotira va protsessor resurslarini boshqarish, tarmoq bilan aloqani tashkil etish, fayllarni boshqarish va boshqalar. Linux yadro, qo'shimcha funksiyalar va uskunalarni qo'llab-quvvatlaydigan dasturlash interfeyslari orqali kengaytiriladi.
Linux operatsion tizimlarining bir qismini "daistro" deyiladi. Bu dastrorlar, Linux yadrosi bilan birgalikda keladigan va undan foydalanadigan dasturlash interfeysi va texnologiyalarni qo'llab-quvvatlash uchun juda muhim bo'lgan dasturlash asboblaridan iborat. Masalan, Ubuntu, Debian, Fedora, CentOS, Arch Linux, openSUSE, Mint, Elementary OS, Manjaro kabi dastrorlar ko'p ishlatiladiganlaridan ba'zilari hisoblanadi.
Linux operatsion tizimlari juda keng qo'llaniladigan va o'zgaruvchan bo'lib, o'rtacha foydalanuvchilar va IT sohasidagi mutaxassislar tomonidan ishlatiladi. Ular barcha turdagi qurilmalar uchun mo'ljallangan bo'lsa-da, eng ko'p serverlar, superkompyuterlar, mobil qurilmalar va kichik internet of things (IoT) qurilmalari uchun ham qo'llaniladi. Linux ochiq manbali va jamiyat tomonidan ishlab chiqilganligi sababli, iste'molchilar o'zlarini ham istalgan turdagi muammolarni yechish uchun kodni tahrirlash va to'g'irlash imkoniyatiga ega bo'lishlari mumkin.
Linux operatsion tizimlarining haddan tashqari ko'p qirraliligi, barqarorligi va ochiq manbali tabiati ularni butun dunyodagi ko'pgina serverlar va ko'plab professional ishlab chiquvchilar uchun yakuniy tanlov bo'lishiga olib keldi.
Bir million eng yaxshi veb-serverlarning 96,3 foizi Linux distribyutsiyasida ishlaydi va 2017-yildan beri barcha eng yaxshi 500 ta superkompyuterlar o'zlarining operatsion tizimi sifatida Linux-da ishlaydi.
Garchi deyarli hamma "Linux" atamasini Internetda mavjud bo'lgan turli xil tarqatishlarga ishora qilish uchun ishlatsa ham. Linux butun operatsion tizimning kichik, ammo muhim qismidir.
Boshqa dasturiy ta'minot yordam dasturlari (eng mashhurlari GNU Core Utilities) Linux yadrosi bilan birgalikda siz o'zaro ishlashingiz mumkin bo'lgan to'liq operatsion tizimni tashkil qiladi.
1-rasm GNU loyihasi maskot va Tux pingvin, Linux maskot
Linux - bu yadro. Yadro - bu kompyuterning yadrosida ishlaydigan dastur bo'lib, dasturiy ta'minot va apparat komponentlari o'rtasidagi aloqani boshqaradi.
Yadro xotiraga yuklangan birinchi dasturdir. U tizimdagi hamma narsani to'liq nazorat qiladi va kompyuter ishlayotgan vaqtda doimo asosiy xotirada bo'ladi. Uning vakolatiga kiritish-chiqarish operatsiyalarini boshqarish, xotirani boshqarish, resurslarni boshqarish, tashqi qurilmalar va ishga tushirishning qolgan qismlari kiradi.
2-rasm Linux yadrosi 3.0.0 yuklanish jarayon
|
| |
