|
Mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston
|
| bet | 3/5 | | Sana | 27.04.2023 | | Hajmi | 405.61 Kb. | | #54176 |
Bog'liq nnnnn[1] lab tar, Iroda, 2 - Лаборатория машғулот, ЖБ (1), 5 ta tashabbus, writing, english, 3- amaliy ish, 1-MAVZU, funksional-ketma-ketliklar-va-qatorlarning-tekis-yaqinlashishi-koshi-kriteriysi, KompyuterMa ruza, Adhamjon, Jumaboyev Shohzod kurs ishi, hfx1-rasm. O’ta sovuq neytronlar uchun oyna va Yerning tortishish maydoni tomonidan hosil qilingan devorlari bilan tortishish potensial qudug’i. Hisoblangan energiya darajalari va to’lqin funksiyalari (kvadrati) bunday quduqda tutilgan neytronlar uchun eng past energetic 3 holati ko’rsatilgan.
Bu energetic holatlarning grafigining y o’qiga mos zarraning gravitatsion potensial energiyasi quyilgan:
bu yerda neytron massasi va erkin tushish tezlanishi. Yerning tortishish maydonida neytronni 10 mkm ga ko’tarish uning potensial energiayasini 1,02 peV ga oshiradi. Bunday chiziqli potensial uchun Shredinger tenglamasining yechimalari Airy funksiyalaridir. 1-rasmga e’tibor bersak, bu to’lqin funksiyalari qiya potensial devorning o’ng tomondagi klassik taqiqlangan hududiga ozgina kirib boradi.
Asosiy holat energiyasi, E=1,4 peV- bu neytronning klassik tarzda oynaga taxmnan 14 mkm balandlikdan tushib, oxirgi vertical tezligi 1,6 sm/s yetganida oladigan kinetic energiya. Ammo eksperimentchilar neytronlarni turli micron balandliklardan shunchaki tashlay olmaydilar. Buning o’rniga ular sovuq neytronlarning gorizontal nurini oyna va yuqori sirt o’rtasidagi 10 sm uzunlikdagi bo’shliqning og’ziga yunaltiradi, u unga tegib, turgan har qanday neytronni o’zlashtiradi yoki o’yindan tashqariga chiqaradi. Oyna va neytron changi yutish moslamasi orasidagi vertical masofa 0 dan 100 mkm gacha o’zgarishi mumkin . Bo’shliqning eng oxirida neytron detektori bo’shliq balandligi funksiyasi sifatida o’tadigan neytron oqimini o’chaydi.
2-rasm. Gravitatsion potensial quduqda neytronlarning kvant holatlari anqilangan tajribaning sxematik tuzilishi. O’rtacha biroz vertical o’q bo’yicha egilgan neytronlarning gorizontal nuri neytron oynasi tagligi va yutuvchi sochuvchi shift o’rtasidagi ma’lum yunalishdagi to’g’rilovchi balandlikdagi bo’shliqqa kirib boradi. Ushbu chizmada juda kichik balandlikka ega bo’shliq neytronning vertical tezligiga katta cheklov o’rnatadi. Detektor bo’shliq balandligi funksiyasi sifatida uzatilgan neytronlarning ulushini qayd qiladi.
Nur biroz yuqoriga burish bilan bo’shliqqa yunaltiriladi. O’ta sovuq manbadan paydo bo’ladigan neytron energiyasi diapazoni kiruvchi nurning vertical tezliginining ancha cheklanganlik ma’lumotini beradi. Nur bir oz yuqoriga burish bilan bo'shliqqa yo'naltiriladi. O'ta sovuq manbadan paydo bo'ladigan neytron energiyasi diapazoni kiruvchi nurning vertikal-tezlik taqsimotida sezilarli tarqalishni qoldiradi. Keyin bo'shliq balandligi alohida neytronlarning vertikal tezlik komponentlariga yuqori chegarani o'rnatadigan filtr bo'lib xizmat qiladi. Klassik tarzda, agar absorber-sochuvchi shift o'z vazifasini a'lo darajada bajarsa, uni z balandlikdagi bo'shliqdan o'tishi mumkin bo'lgan eng katta vertikal tezlik komponenti zarrachaning shu balandlikdan tushishi bilan erishadigan tezligidir.
Ammo kvant-mexanik asosiy holat bo'shliq balandligiga va qaysidir ma'noda vertikal tezlikka pastki chegara qo'yadi. Yarimklassik tarzda, shiftga yoki gorizontal tezlikka ega bo'lmagan E energiyaning bog'langan neytroni doimiy ravishda oynadan z = E/mg balandlikka sakrab tushadi . Biroq, kvant qudug'i E1 ga to'g'ri keladigan 14 mkm dan kam bo'lgan har qanday neytronni sig'dira olmaydi . Kvant-mexanik jihatdan ko'proq aytadigan bo'lsak, agar bo'shliq asosiy holatdagi to'lqin funksiyasi ichkariga sig'ishi uchun etarlicha baland bo'lmasa, neytron nurlari bo'shliqning kirish qismida tarqalib ketadi.
|
| |
