Bino va inshootlarda portlash sabablari va
oqibatlari
Bino va inshootlarda portlash hodisalari ko‘proq
quyidagi sabablarga ko‘ra sodir bo‘ladi:
- yong‘in xavfsizligi qoida va me’yorlari
talablarini qo‘pol ravishda buzilishi;
- issiqlik uzatish,
shamollatish tizimlarini va
elektr dastgohlarini noto‘g‘ri o‘rnatish;
- buzuq holdagi texnologik va elektr uskunalarini
ishlatish;
- yonuvchi va portlovchi moddalarni omborlarda
saqlash qoidalarini buzilishi;
- elektrostatik va atmosfera elektr zaryadlaridan
himoyalanish qoida-larini buzilishi;
- yong‘in darakchilari va avtomatik o‘t o‘chirish
tizimining yo‘qligi yoki buzuqligi;
- portlashi mumkin bo‘lgan manbalar (bug‘
qozonlari,
ekonomayzerlar,
nasos
agregatlari,
kompressorlar, elevatorlar, gaz balonlarini sinovdan
o‘tkazish va to‘ldirish xonalari)
ustidan nazorat
qoidalariga to‘liq rioya qilmaslik;
-yong‘in xavfsizligi bo‘yicha malakali nazoratni
yo‘qligi va hokazolar.
Havo bilan aralashmagan yonuvchi gaz va
bug‘larni maxsus kran orqali uncha katta bo‘lmagan
teshikdan oqizib, so‘ng
gugurt chaqib yoqilsa,
mash’ala bo‘lib osuda yonaboshlaydi. Bunday
yonishlarni shisha idishlarni tayyorlash zavodlarida,
g‘isht, keramika va chinni pishirish zavodlarining
pechlarida sun’iy va tabiiy gazlarni yonishi misolida
ko‘rish mumkin. Sement
zavodlarining aylanma
pechlarida ham ko‘mir kukunini yoqilishi shu taqlitda
amalga oshiriladi. Ammo bu gazlar ba’zi nosozlik
sabablariga ko‘ra, havo bilan aralashib ketish hollari
mavjud bo‘lib, aralashma xavfli nisbat darajasiga
etgan bo‘lsa, katta kuch bilan portlash sodir bo‘lishi
mumkin.
Neftni
qayta ishlash, mashinasozlik va kimyo
sanoatlarini tez sur’atlar bilan rivojlanishi, yonuvchi
gazlar va changlarni
hamda engil alangalanuvchi
suyuqliklarni ishlab chiqaruvchi va ularni qayta
ishlovchi korxonalarni ko‘payib ketishiga olib keladi.
YOnuvchi moddalarni bug‘ va changlari xonadagi
havo
bilan
aralashib
ketsa,
portlash
xavfini
chaqiruvchi gazli havo aralashmasini hosil qiladi.
Bunday aralashmalarning portlashi oqibatida bino va
inshootlar vayronaga aylanishi
va odamlarni qurbon
bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Agar yonish oqibatida portlash jarayoni biror
yopiq hajmda sodir bo‘lsa, yonuvchi moddaning
harorat ta’sirida kengayishi evaziga, uning devorlariga
bosim kuchi tez ortib boradi va butun hajm bo‘yicha
teng quvvatli quporuvchi, ta’sir kuchiga ega bo‘ladi.
