|
Moliyaviy natijalar hisobi
|
| bet | 1/8 | | Sana | 29.03.2024 | | Hajmi | 324.89 Kb. | | #180705 |
Bog'liq MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBI Аттестатция савоо жавоблари, Қурулишда янги технологиялар, 2023-02-07 08.55.47.jpg, 222211, 411225, biznes huquqi mustaqil ish 2, In vitro activity of zinc oxide eugenol, Ish reja Kompyuter savodxonligi, 3-seminar, Infografika Yaxshi infografikani yaratish bo\'yicha maslahatlar M-fayllar.org, 5, TEXNOLOGIYA VA UNI O‘QITISH OQUV qollanma(1), portal.guldu.uz-UMUMIY PEDAGOGIKA fanidan seminar mashgФulotlarini tashkil etish va oФtkazish boФyicha uslubiy qoФllanma, portal.guldu.uz-“O’ZBEK MUMTOZ ADABIYOTI TARIXI” fanidan o’quv-uslubiy majmua, Moliyaviy hisob [@iqtisodchi kutubxonasi]
MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBI
REJA:
1. Moliyaviy natijalar kо‘rsatkichlari tarkibi va ularni shakllanish tartibi
2. Asosiy xо‘jalik faoliyatidan olinadigan daromadlar hisobi
3. Asosiy xо‘jalik faoliyatidan olinadigan boshqa daromadlar hisobi
4. Davr xarajatlari tarkibi va hisobi
5. Moliyaviy faoliyatdan daromadlar va xarajatlar hisobi
6. Yakuniy moliyaviy natija hisobi
1. Moliyaviy natijalar ko‘rsatkichlari tarkibi va ularni
shakllanish tartibi.
Moliyaviy natijalar - bu xo‘jalik yurituvchi subektning ma’lum hisobot davrida tadbirkorlik faoliyati jarayonida o‘ziga qarashli mablag‘ning oshishi yoki kamayishidir. Buxgalteriya hisobida bunday fao-liyat natijasi hisobot davridagi barcha foydalar va zararlarni hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi.
O‘zbekistonda bozor munosabatlariga o‘tish korxonalar faoliyatini
tubdan isloh qilish, ularni yuzaga kelgan yangi iqtisodiy munosabatlar
sharoitida rivojlanishini ta’minlash, mamlakatda kichik va o‘rta tadbir
korlikni rivojlantirish korxonalarning moliyaviy barqarorligiga uzviy
bog‘liq. Korxonalarning moliyaviy jihatdan barqaror bo‘lishi ularning
faoliyati davomida olgan foydasining to‘g‘ri shakllantirilishi bilan
bog‘liq. Chunki korxonalarda foyda shu yerda ishlovchilarning moddiy
ta’minlanishining, korxonalarda ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish-
ning, ishlab chiqarishda fan-texnika gotuqlarini va yangi texnologi
yalarni joriy qilish kabi ishlarning' asosiy moddiy manbasi hisoblanadi.
Foyda moddiy ishlab chiqarish sohasida tadbirkorlik faoliyati
jarayonida yaratiladi. Ishlab chiqarish omillari (mehnat, kapital va tabiiy
resurslar) va xo‘jalik yurituvchi subektlarning foydali ishlab chiqarish
faoliyati birikishi natijasida mahsulot ishlab chiqariladi, u iste’molga
sotilganda, tovar bo‘lib hisoblanadi.
Tovar-pul munosabatlari sharoitida korxona darajasida sof daromad
foyda shaklini oladi. Tovarlar bozorida korxonalar nisbatan alohida tovar
ishlab chiqaruvchi bo‘lib maydonga chiqadilar. Bozorda mahsulotga narx
belgilab, uni iste’molchilarga sotadilar.
Sotish natijasida ular pul tushumini oladilar, bu esa daromad
olinganligini anglatadi. Moliyaviy natijani aniqlash uchun tushumni
mahsulot ishlab chiqarishga ketgan xarajat bilan taqqoslash kerak.
Agar tushum xarajatlardan yuqori bo‘lsa, moliyaviy natija foyda
olinganligidan dalolat beradi. Tadbirkor doimo foyda olishni o‘z oldiga
maqsad qilib qo‘yadi, lekin bunga doim ham erisha olmaydi. Agar
tushum xarajatlarga teng bo‘lsa, unda faqat mahsulot ishlab chiqarish va
sotish xarajatlari qoplangan bo‘ladi, xolos. Bunda zarar ko‘rilmaydi, lekin
ishlab chiqarish, ilmiy-texnik va ijtimoiy rivojlanishning manbai
sifatidagi foyda ham olinmaydi.
Agar korxona xarajatlari tushumidan ko‘p bo‘lsa, u zarar ko‘radi,
ya’ni salbiy moliyaviy natijaga erishadi. Bu holat uni ancha murakkab
moliyaviy ahvolga solib qo‘yadi.
Foydani bozor munosabatlarining o‘ta muhim toifasi sifatida talqin
etish mumkin.
1. Foyda korxona faoliyati natijasida olingan iqtisodiy samarani
xarakterlaydi. Lekin yagona foyda ko‘rsatkichi yordamida korxona
faoliyatining barcha tomonlarini baholab bo‘lmaydi. Bunday universal
ko‘rsatkichning bo‘lishi ham mumkin emas. Aynan shuning uchun
korxonaning ishlab chiqarish, xo‘jalik va moliyaviy faoliyatini tashkil
qilishda ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Foydaning ahamiyati
shundan iboratki, u yakuniy moliyaviy natijani aks ettiradi, shu bilan
birga uning miqsori va o‘zgarishga korxonaning xarajatlariga bog‘liq
bo‘lgan hamda bogliq bo‘lmagan omillar ta’sir qiladi. Foyda rag‘batlan
tiruvchi funksiyasini bajaradi. Buning mazmuni shundan iboratki, foyda
bir vaqtning o‘zida moliyaviy natija va korxona moliyaviy resurslarining
asosiy elementi hisoblanadi. O‘z-o‘zini moliyalashtirish tamoyilining real
ta’minlanishi olingan foyda bilan belgilanadi. Soliqlar va boshqa majburiy
to‘lovlar to‘langandan keyin korxona ixtiyorida qoladigan sof foyda
korxonaning ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirishni, korxonaningilmiy
texnik va ijtimoiy rivojlanishini, xodimlarni moddiy ragbatlan- tirishni
moliyalashtirish uchun yetarli bo‘lishi kerak.
2. Foyda turli darajadagi byudjetlarni ragbatlantirish manbalaridan
biri bo‘lib hisoblanadi. U soliqlar ko‘rinishida byudjetlarga kelib tushadi
va boshqa daromad tushumlari bilan bir qatorda ijtimoiy ehtiyojlarni
qondirishni moliyalashtirish, davlat tomonidan o‘z faoliyatini bajarishni
ta’minlash, davlatning investitsiya, ishlab chiqarish, ilmiy-texnik va
ijtimoiy dasturlarini amalga oshirish uchun ish-atiladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida foydaning ahamiyati juda katta. Foyda
olishga intilish tovar ishlab chiqaruvchilarni iste’moliga kerak bo‘lgan
mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini oshirishga, ishlab chiqarishga
ketadigan xarajatlarni kamaytirishga undaydi. Erkin raqobat sharoitida bu
orqali nafaqat tadbirkorlarning maqsadiga, balki ijtimoiy ehtiyojlar
qondirilishiga ham erishiladi. Zararlarning ham o‘z o‘rni bor. Ular
mablag‘larni yo‘naltirishda, ishlab chiqarishni tashkil qilishda va
mahsulotni sotishdagi xatolarni yoritib beradi.
Foydaga iqtisodiy toifa sifatida qaraganda, u haqda abstrakt holda
gapiriladi. Lekin korxonaning xo‘jalik va moliyaviy faoliyatini rejalashti
rishda hamda baholashda, korxona ixtiyorida qolgan foydani taqsimlashda
foydaning aniq ko‘rsatkichlari ishlatiladi. Foyda bu korxonaning mahsu
lot sotishdan olingan foydasi (zarari) bilan mahsulot ishlab chiqarish va
sotish bilan bog‘liq bo‘lmagan foydalari (zararlari) yig‘indisidir.
Mahsulot sotish deyilganda, nafaqat, natural-moddiy shaklga ega bo‘lgan
ishlab chiqarilgn tovarlarni sotish, balki ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘r
satish ham tushuniladi. Oxirgi moliyaviy natija sifatida foyda korxona
ning barcha xo‘jalik operatsiyalarning buxgalteriya hisobi va balans
moddalarini baholash asosida aniqlanadi. Foyda atamasining ishlatilishi
shu bilan bog‘liqki, korxona ishining yakuniy moliyaviy natijasi uning
chorak, yil yakuni bo‘yicha tuziladigan balansida aks etadi.
Moliyaviy natijalarni buxgalteriyada hisobga olishning asosiy
vazifalari quyidagilardir:
♦ moliyaviy natijalarning shakllanishi to‘g‘ri ekanligini o‘rganish;
-olingan foyda miqsorini har oyda hamda yil boshidan o‘z vaqtida
va to‘g‘ri hisob-kitob qilish;
-moliyaviy natijalar bilan bog‘liq operatsiyalarni va ularning taq
simlanishini buxgalteriya hisobi hisobvaraqlarida va tegishli registrlarda
to‘g‘ri aks ettirish.
|
| |
