5 -B O B .
MOLIYAVIY R E JA L A S H T IR IS H VA T A R T IB G A
S O L IS H
5.1. Moliyaviy rejalashtirish va bashoratlash
Har qanday ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarish tizimining
asosiy bosqichlaridan biri rejalashtirishdir12. Iqtisodiy adabiyotlarda,
eng umumiy shaklda, rejalashtirish istiqbolga yo'naltirilgan qarorlar
qabul qilish bo'yicha faoliyat deb talqin qilinadi.
«Rejalashtirish» tushunchasining ma’no-mazmunini yanada
umumiyroq bo'lgan va xo'jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini
muvofiqlashtirishning ob’ektiv zarurligi va imkoniyatini anglatuvchi
«rejalilik» orqali aniqlash mumkin. Haqiqatdan ham rejalashtirish
amaliyotda rejalilikni amalga oshirishni, ya’ni muvozanat va
mutanosiblikka erishish bo'yicha ongli faoliyatni bildiradi. Shu
ma’noda, moliyaviy resurslaming muvozanatini va mutanosibligini
ta’minlashga qaratilgan faoliyatga moliyaviy rejalashtirish deyiladi.
Bunda muvozanat davlat ixtiyorida bo Igan moliyaviy resurslar
va xo'jalik yurituvchi sub’ektlarning ixtiyorida qolgan daromadlar
o'rtasidagi optimal nisbatni bildiradi. Mutanosiblik esa korxonalar,
xo'jalik tarmoqlari, mintaqalar va davlat sub’ektlari bo'yicha
daromadlaming soliq to'languncha va soliq to'langandan keyingi
miqdorlari o'rtasidagi oqilona nisbatdan iborat. Ana shu nisbatni
12
Mamlakatimizda rejali iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o ‘tilishi munosabati bilan
ayrim iqtisodchilar tomonidan iqtisodiyotda rejalashtirishning (shu jumladan, moliyaviy
rejalashtirishning) roli butunlay inkor etilmoqda. Bu narsani bozor iqtisodiyotining
rejali iqtisodiyotdan tub farq qilishi, undagi munosabatlar rejalashtirilmasdan, balki
