O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Ijodiy ta’lim”
fanidan
3-Amaliy ish
Bajardi:650-20 guruh
Talabasi Abdusalomov Azizbek
Tekshiruvchi:Dilov To’lqin
“Yangilik, Yoqimlilik, Yaratuvchanlik” kreativ metodi va qo’llanilishi. “Oddiy. Murakkab. Noreal” kreativ metodi va qo’llanilishi
Shaxsining pedagogik qobiliyati va kasbiy jihatdan shakllanishi muammolari bo‘yicha o‘tkazilgan pedagogik-psixologik tadqiqotlarda “professionalizm” tushunchasi “shaxsning kasb mahorati” sifatida o‘rganiladi. Uning tarkibiga pedagogik faoliyatni amalga oshirish jarayonida shakllangan muhim kasbiy sifatlar hamda shaxsiy kasbiy salohiyatni tashkil etgan pedagogik qobiliyat va mahorat, intellektual, motivatsion, kommunikativlik, kreativlik-ijodiy, perseptiv hamda shaxs dinamizmi ya’ni emotsional-irodaviy irodaviy ta’sir o‘tkazish va mantiqiy ishontira olish) qobiliyatlar kompleksi kiradi.
6.4.1.1-rasm. Ijodiy fikrlash qbiliyatlari sxemasi.
Yangilik kiritish ham ichki mantiq, ham vaqtga nisbatan qonuniy rivojlangan va uning atrof-muhitga o'zaro ta’sirini ifodalaydigan dinamik tizimdir.
“Yangilik, Yoqimlilik, Yaratuvchanlik” kreativ metodi tuzilishi:
Tushuncha
|
Ta'rif
|
Yangilik
|
o'ziga xos qobiliyat turi, xususan, g'oyani yoki g'oyaning ifodasini estetik qobiliyat elementi bilan ishlab chiqish qobiliyatidir
|
Yoqimlilik
|
mavjud jarayonga yoki xolatga biror-bir o’zgartirish qo‘shish qobiliyatidir
|
Yaratuvchanlik
|
Haqiqatan ham yangi mahsulot, xizmat yoki jarayon, ular ilgari paydo bo'lgan g'oyalar va mahsulotlarga asoslangan bo'lsa-da, sakrashni, chinakam yangi va boshqacha ijodni ifodalaydi.
|
Pedagogik innovatsiyada «yangi» tushunchasi markaziy o‘rin tutadi. Shuningdek, pedagogic fanda xususiy, shartli, mahalliy va sub' ektiv yangilikka qiziqish uyg‘otadi.
Xususiy yangilik V.A. Slasteninning aniqlashicha, joriy zamonaviylashtirishda muayyan tizim mahsuloti unsurlaridan birini yangilashni ko‘zda tutadi. Murakkab va progressive yangilanishga olib keluvchi ma’lum unsurlaming yig‘indisi shartli yangilik hisoblanadi.
Demak, o‘qituvchi yangi pedagogik texnologiyalar, nazariyalar, konsepsiyalarning muallifi, ishlab chiqaruvchisi, tadqiqotchisi, foydalanuvchisi va targ‘ibotchisi sifatida namoyon bo‘ladi. Hozirgi jamiyat, madaniyat va ta’lim taraqqiyoti sharoitida o ’qituvchi innovatsiya faoliyatiga bo‘lgan zaruriyat quyidagilar bilan o’lchanadi: ijtimoiy-iqtisodiy yangilanish ta ’lim tizimi, metodologiya va o’quv jarayoni texnologiyasining tubdan yangilashni talab qiladi.
Yangilik pedagogik yangilik me’yori sifatida o ’zida taklif qilinadigan yangini, yangilik darajasi mohiyatini aks ettiradi. Pedagog olimlar yangilikning qo‘llanish mashhurligi darajasi va sohasiga ko‘ra farqlanadigan mutlaq, chegaralangan mutlaq, shartli, subektiv darajalarini farqlaydilar.
Mahalliy yangilik konkret obyektda yangilikning foydalanishi bilan belgilanadi. Subyektiv yangilik ma’lum obyekt uchun obyektning o‘zi yangi bo‘lishi bilan belgilanadi.Ilmiy yo‘nalishlarda yangilik va innovatsiya tushunchalari farqlanadi. Yangilik bu vositadir: yangi metod, metodika, texnologiya va boshqalar. V.I. Zagvyazinskiy yangi tushunchasiga a’rif erib, pedagogikadagi yangi bu faqatgina g‘oya emas, balki hali foydalanilmagan yondashuvlar, metodlar www.ziyouz.com kutubxonasi
texnologiyalardir. Lekin bu pedagogic jarayonning unsurlari majmuan yoki alohida olingan unsurlari bo‘lib, o‘zgarib turuvchi sharoitda va vaziyatda ta’lim va –tarbiya vazifalarini samarali hal etishning ilg‘or boshlanmalarini o‘zida aks ettiradi.
R.N.Yusufbekova pedagogik yangilikka, o‘qitish va taibiya berishda avval ma’lum bo‘lmagan va avval qayd qilinmagan holat, natija, rivojlanib boruvchi nazariya va amaliyotga eltuvchi pedagogic voqelikning o‘zgarib turishi mumkin bo‘Igan mazmuni sifatida qaraydi. Pedagogik innovatsiyada R.N.Yusufbekova innovatsion jarayon tuzulmasining uch blokini farqlaydi:
6.4.2.1-rasm.Pedagogik innovatsiyada jarayon tuzulmasining uch bloki
Pedagogik innovatsiya tadqiqotchilari innovasiya jarayonining ikki tipini farqlaydilar:
Innovatsiyaning birinchi tipi stixiyali o’tadi, ya’ni innovatsion jarayonda unga bo‘lgan ehtiyoj hisobga olinmaydi, uni amalga oshirishning barcha shart sharoitlari tizimi, usullari va yo‘llariga ongli munosabat bo‘lmaydi.
Innovatsiyaning ichinchi tipi ongli, maqsadga muvofiq, ilmiy asoslangan faoliyat mahsulidir.
Oliy maktabdagi innovatsion jarayonlar V.A.Slastenin, M.M.Levina, M.Ya.Vilenskiy va boshqalar tomonidan tadqiq qilingan.Oliy maktab innovatsion jarayonlari negizida quyidagi yondashuvlarni belgilash mumkin:
madaniyatshunoslik jihatidan (insonni bilishning ustuvor rivojlanishi) yondashuv;
shaxsiy faoliyat jihatidan (ta’limdagi yangi texnologiyalar) yondashuv;
ko‘p subektli (dialogik) yondashuv, y a ’ni kasbiy tayyorgarlikni insonparvarlashtirish;
individual - ijodiy (o*qituvchi va talabalarning o‘zaro munosabatlari asosida) yondashuv.
Oliy maktabda innovasion faoliyatning subekti o‘qituvchi va uning shaxsiy imkoniyati hisoblanadi. Bunda o ’qituvchi shaxsining ijtimoiy- madaniy, intellektual va axloqiy imkoniyatlari yuksak ahamiyatga molik bo‘ladi.
S.M.Godninning ishlarida talabaning shaxsiy xislatlari pedagogik jarayonning subekti sifatida yoritiladi.
Unga quyidagilami kiritadi:
o‘qitishning hoziigi va kelgusi bosqichlari uchun qabul qilingan o‘quv - taibiya jarayonining maqsadi, vazifasi va ko‘rsatmalarini anglay bilish;
intellektual mehnatning yangi tadbirlarini egallash;
maqsadga muvofiq kasbiy o‘z-o‘zini tafbiyalash va mustaqil tahsil olish, qiyinchilildarni a’lo danyada yenga bilish, o‘sish va mustahkam o‘rin egallashning kengayayotgan intellektual va kasbiy imkoniyatlari, istiqbollari bilan aniqish, o’zining sosial roli funksiyasini bajarishida faol munosabatda bo‘lish va hokazo.
Innovatsion pedagogik jarayonning muhim unsurlari shaxsning o‘z-o‘zini boshqarishi va o‘zini- o‘zi safarbarqila olishi hisoblanadi. Uning eng muhim yo‘nalishlaridan biri talabalarning bilish faoliyatini rivojlantirish. Bunday yo‘nalish talabalarning o‘quv ishlarini faollashtirish, ularning kasbiy ixtisoslashishini aniqlab olish faolligini o‘z ichiga oladi.
O’qituvchi - novator sermahsul ijodiy shaxs bo‘lishi, kreativlikni, keng qamrovli qiziqish va mashg‘ullikni, sevuvchi ichki dunyosi boy, pedagogik yangiliklaiga o’ch bo‘lishi lozim. O’qituvchini innovasion faoliyatga tayyorlash ikki yo‘nalishda amalga oshirilishi lozim:
yangilikni idrok qilishga innovatsion shaylikni shakllantirish;
yangicha harakat qila olishga o‘rgatish.
Innovatsion faoliyatni tashkil etishda talabalarning o‘quv-bilish faoliyati va uni boshqarish alohida ahamiyatga ega. Innovatsiya jarayonlari, ulaming funksiyalari, rivojlanish qonuniyatlari, mexanizmlari va uni amalga oshirish texnologiyalari, boshqarish tamoyillarining pedagogik asoslarini o ’rganish oliy maktab o‘quv jarayonini zamonaviy pedagogika hamda psixologiya fanlari yutuqlari asosida jahon standartlari darajasida tashkil etish imkonini beradi.
“Aqliy xarita ” kreativ metodi va qo’llanilishi. “Kyubing (ingliz tilidan Cube - kub)” va qo’llanilishi.
Aql xaritasi - maqsad va vositalarni belgilashning eng yaxshi usuli. Bu barcha elementlarning tafsilotlari va tashkil etilishi katta ahamiyat beradi.
Aql xaritasi - bu vaziyatni qayta ko'rib chiqadigan va ijodkorlikni rivojlantiradigan ijodkorlik usuli.
Bugungi kunda mashhur ruhiy kartalar tizimi taniqli psixolog va yozuvchi Toniusen bilan bo'ldi. U allaqachon intellektual rivojlanish, psixologiya va insoniy fikrlash masalalari bo'yicha bir necha yuz maqola va kitoblarni nashr etgan. Albatta, u ularning erishgan yutuqlarining maqsad va uslublarini tasavvur qilishda kashfiyot bo’lib qolmadi.
Maxsus jadvallar va grafik rasmlar yordamida Yaponiyada 70-yillarda Yaponiya iqtisodiyotda inqilobni amalga oshirishga muvaffaq bo'ldi. Ammo 1974 yilda butun olim olamiga butun olimni taqdim etgan Busasen o'zining yorqin fikrlash nazariyasi edi. Ruhiy kartani ming yillarning o'zgarishiga aylandi.
Toni psixologiyani, nevrolingualizatsiya, mnemonika va tezlikni oshirish qobiliyatini, shuningdek ijodiy fikrlashni rivojlantirish va takomillashtirishning ko'plab ilmiy nazariyalari va usullarini samarali ravishda birlashtira oldi. Masalan, displeyda, u jadvalda atigi ikki rangni taqdim etdi va ular yodlash va yanada qiziqarli bo'lish juda osonlashdi. Birodar bilan birgalikda Busesen ehtiyotkorlik bilan to'plashi va barcha ilmiy ishlanmalarni nozik nazariyaga qurishga muvaffaq bo'ldi. Shunday qilib, zamonaviy razvedka kartalari paydo bo'ldi.Ruhiy kartalar usuli uning amaliy qo'llanini inson faoliyatining turli sohalarida topdi. Aqliy xaritalardan misol uchun rahbarlar, har qanday kompaniyaning xodimlari, o'qituvchilar, jurnalistlar va boshqa xodimlar uchun foydali bo'ladi. Bundan tashqari, har xil uy xo'jaliklari va tashkiliy muammolarini hal qilishda foydalanish mumkin.
Ushbu usul o'zining ijobiy qobiliyatlarini va o'z-o'zini tahlil qilish uchun eng mos keladi. Bu barcha kamchiliklarni aniqlaydi va engillashtiradi, shuningdek yanada rivojlanish va takomillashtirish yo'nalishlarini ajratadi.
6.4.3.1-rasm.Aqliy xaritaning tuzilishi.
Bunday sohalarda aqliy xaritalar ayniqsa qulay bo'ladi:
yodlash (barcha turdagi imtihonlarga tayyorgarlik, ro'yxatni yodlash, jadvallar va boshqalar);
o'qitish (tezislarni optimallashtirish, ijodiy vazifalarni yozish va uni o'rganish yaxshiroq);
miya hujumi (jamoaviy ish, yangi g'oyalar);
taqdimot (umumiy maqsad va fikrni asosiy va samarali o'tkazishni taqsimlash);
rejalashtirish (o'z loyihalari va xulq strategiyalarini ishlab chiqish, shuningdek o'z vaqtlarini sifatli rejalashtirish qobiliyati);
qaror qabul qilish (chuqur tahlil, og'irlik va oqilona xulosalar).
Aqlli kartalarning samaradorligi, turli ruhiy kartochkalarni yaratish dasturlari haqida: Biz hali ham yuqori va ilg'or texnologiyalar asrida yashaymiz. Endi siz nafaqat o'zingizning ijodingiz va ijodingiz, balki maxsus shablon va kompyuter dasturlaringizdan ham foydalanishingiz mumkin. Shuningdek, ruhiy kartalar yaratish uchun maxsus dasturlar mavjud.
Ularni Internetda osongina topish mumkin, dastur to'langan va bepul, murakkab va sodda. Bu yordamchini tanlash huquqini beradi. Ulardan ota-onalari:
6.4.3.2-rasm.Aql-kartani qurish xatolari.
Birinchi marta o'zingizni o'zingiz ish qilsangiz, kichik dot va noto'g'ri hisob-kitoblar chiqarib tashlanmaydi. Xuddi shu ma'qullash, shuningdek, oldini olish uchun qurilishga ham tegishli, siz ishlayotganda sodir bo'lgan eng ko'p uchraydigan xatolarni o'rganishingiz kerak:
Juda murakkab va ko'p darajadagi aqliy kartani (o'ziga xos eslatmalardan foydalanish yaxshidir va kartalar maksimal darajada soddalashtirilgan va tushunarli).
Turli darajadagi va filiallar uchun bir xil chizmalar, ranglar va shriftlar (har bir daraja va kalitni vizual ravishda ajratib ko'rsatish kerak).
Sport va piktogrammalar etishmasligi (bu karta funktsiyasini ta'minlaydigan elementlar. Ammo siz oldindan tanlashingiz kerak).
Noaniqlik va tartibsizlik (barcha elementlar mantiqiy bog'liq bo'lishi kerak. Aks holda bu shunchaki ro'yxat).
“Birgalikdagi yechim” kreativ metodi va qo’llanilishi.
|
