Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

138 
bo‘yicha yutqazadi. KAni yer stansiyalarining radio ko‘rinish 
zonasida bo‘lishi davomiyligi maksimal vaqti 10-15 minutdan 
oshmaydi. 
Elliptik aylanishli. Elliptik orbitaning turini xarakterlaydigan 
asosiy parametrlar yo‘ldoshning Yer atrofida aylanib chiqish davri va 
ekssentrisitetligi (orbitaning elliptiklik ko‘rsatkichi) hisoblanadi
(3.7- rasm). 
 
3.7- rasm. ESY elliptik orbitasi 
Elliptik orbitadagi yo‘ldoshlar uchun ularning apogeyidagi 
tezligi perigeyidagi tezligidan sezilarli kam bo‘ladi. Demak, KA 
ma’lum region ko‘rinish zonasida orbitasi aylanali bo‘lgan yo‘ldoshga 
qaraganda ko‘proq vaqt davomida bo‘ladi.
Orbitaga chiqarilgan "Molniya" (apogeyi 40 ming km, perigeyi 
460 km, og‘ishi 63,5
o
) KA 8-10 soatlar davomiyligidagi aloqa 

139 
seanslarini ta’minlaydi, binobarin, atigi uchta sun’iy yo‘ldoshlardan 
iborat tizim global sutkali aloqani ta’minlaydi. 
Elliptik 
orbitalardagi 
KAli 
tizimlar 
ham 
“tabiiy” 
cheklanishlardan mahrum emas. Elliptik orbitada KAning joylashish 
o‘rnini doimiyligi faqat orbitaning ekvatorga ikkita 63,4
o
va 116,6
o 
og‘ishlari qiymatlarida ta’minlanadi. Bu Yer gravitatsion 
maydonining bir jinlimasliklarini ta’siri bilan tushuntiriladi, u tufayli 
elliptik orbitaning katta o‘qi aylantiruvchi momentga uchraydi, bu 
apogeydagi 
sun’iy yo‘ldosh ostidagi nuqtaning kengligini 
tebranishlariga olib keladi. Elliptik orbitalarning parametrlarini 
tanlashga ta’sir qiladigan boshqa omil Van-Allen radiatsion 
tasmalarining xavfli ta’sirlarini hisobga olish zaruratiga bog‘liq, ular 
KAni orbita bo‘yicha o‘z harakatlanish vaqtida oldin olib 
bo‘lmaydigan kesib o‘tadi. 

Download 3,49 Mb.