138
bo‘yicha yutqazadi. KAni yer stansiyalarining radio ko‘rinish
zonasida bo‘lishi davomiyligi maksimal vaqti 10-15 minutdan
oshmaydi.
Elliptik aylanishli. Elliptik orbitaning turini xarakterlaydigan
asosiy parametrlar yo‘ldoshning Yer atrofida aylanib chiqish davri va
ekssentrisitetligi (orbitaning elliptiklik ko‘rsatkichi)
hisoblanadi
(3.7- rasm).
3.7- rasm. ESY elliptik orbitasi
Elliptik orbitadagi yo‘ldoshlar uchun ularning apogeyidagi
tezligi perigeyidagi tezligidan sezilarli kam bo‘ladi. Demak, KA
ma’lum region ko‘rinish zonasida orbitasi aylanali bo‘lgan yo‘ldoshga
qaraganda ko‘proq vaqt davomida bo‘ladi.
Orbitaga chiqarilgan "Molniya" (apogeyi 40 ming km, perigeyi
460 km, og‘ishi 63,5
o
) KA 8-10 soatlar davomiyligidagi aloqa
139
seanslarini ta’minlaydi,
binobarin, atigi uchta sun’iy yo‘ldoshlardan
iborat tizim global sutkali aloqani ta’minlaydi.
Elliptik
orbitalardagi
KAli
tizimlar
ham
“tabiiy”
cheklanishlardan mahrum emas. Elliptik orbitada KAning joylashish
o‘rnini doimiyligi faqat orbitaning ekvatorga ikkita 63,4
o
va 116,6
o
og‘ishlari qiymatlarida ta’minlanadi. Bu Yer gravitatsion
maydonining bir jinlimasliklarini ta’siri
bilan tushuntiriladi, u tufayli
elliptik orbitaning katta o‘qi aylantiruvchi momentga uchraydi, bu
apogeydagi
sun’iy yo‘ldosh ostidagi
nuqtaning kengligini
tebranishlariga olib keladi. Elliptik orbitalarning parametrlarini
tanlashga ta’sir qiladigan boshqa omil Van-Allen radiatsion
tasmalarining xavfli ta’sirlarini hisobga olish zaruratiga bog‘liq, ular
KAni orbita bo‘yicha o‘z harakatlanish
vaqtida oldin olib
bo‘lmaydigan kesib o‘tadi.
