f
va2,
g-
rasmlar).
Shottki diodlari (2,h-rasm) yuqori chastota sxemalarida va sxemalarda, to’g’ri
ulashda qayerda kichik kuchlanish tushishi kerak bo’lganda ishlatiladi .
Ziner diodlar (2,i-rasm) asosan stabistor (teskari yo’naltirilgan) hisoblanadi.
ular turli qurilmalarda kuchlanishni himoyalash va boshqarish uchun ishlatiladi.
Undagi kuchlanish o’rnatilgan kuchlanishdan katta bo’lsa, u tokni o’tkazadi.
Varikaplar (2,j-rasm) bu p-n o’tishda baryerli sig’im
foydalanilgan yarim
o’tkazgichli diod hisoblanadi. Varikaplardan elektr sig’imini boshqaruvchi
element sifatida foydalaniladi. Bu sig’im diodga berilgan teskari kuchlanishga
bog’liq hisoblanib, uning kattalashishi bilan u kamayadi.
Varikaplar o’zgaruvchan kondensatorlar o’rniga yuqori chastota zanjirlarida
foydalaniladi. Unda kuchlanish o’zgarganda, uning
katod va anod orasidagi
sig’imi o’zgaradi. Varikaplar radioqabul qilgichlarda, qabulqilgich-uzatgichlarda
va generatorlarda qo’llaniladi.
Yevropa standarti bo’yicha diodlar ikkita yoki uchta
harf va raqamlar bilan
belgilanadi. Birinchi harf diod qanday materialdan ishlab chiqilganligini bildiradi,
masalan, A-germaniy, V- kremniy, agar Z bo’lsa stabilitron hisoblanadi.
Ikkinchi
va uchinchi harflar diodning turi va qo’llanilishini ko’rsatadi, masalan, A-past
quvvatli diod, ya’ni AA111, AA113, AA121 va h. ulardan detektorlarda,
radioqabul
qiluvchilarda foydalaniladi; VA124, VA125 – varikaplar hisoblanib
ulardan qabul qiluvchi qurilmalarda foydalaniladi. VV104, VV105 - bitta
korpusda ikkita sig’imli diod hisoblanadi. Y –
boshqaruvchi diodlarning
belgilanishi bo’lib, BY240, BY243,BY244 – plastikli korpusdagi boshqaruvchi
diodlar hisoblanib, maksimal 0.8A. tokda ishlaydi. Agar BYY44 ko’rinishda
belgilangan bo’lsa, yuqori tokda ishlaydigan diod hisoblanadi. ZY10, ZY30 kabi
belgilanishlar yuqori tokda ishlaydigan stabilitronlarni anglatadi. U
ndan
tashqari Z, G, PD belgilanishlar stabilitronlar uchun cheklanishlar
hisoblanadi, masalan, ZF12 (5% dopuska), ZG18 (10% dopuska), ZPD9.1 (5%
dopuska).
Amerika belgilanishi bo’yicha diodlar 1N yordamida belgilash boshlanadi,
masalan, 1N4001 (boshqaruvchi diod), 1N4449 (pereklyucheniye diod) i t.p.
Yaponiya stili bo’yicha belgilanish xuddi
Amerikaning belgilanishiga
o’xshash bo’ladi, lekin N o’rniga S harfidan foydalaniladi.
Adabiyotlar
1.V. Gureich. Electronic Devices on Discrete Components. CRC Press, -New
York, 2014.
2. Filipovic D. Miomir. Components of electronic devices
