Reley-Cins qanunu
Klassik ststistikanın enerjinin sərbəstlik dərəcəsinə görə bərabər paylanması qanununu tarazlıq şüalanmaya tətbiq edərək  funksiyasını aşkar ifadəsini tapmağa cəhd etmişlər və aşağdakı düturu vermişlər:
 - bu Reley-Cins qanunudur.
Bu düstur yalnız kiçik ν və yüksək T-dətəcrübə ilə üst üstə düşür. Bundan başqa buradan Stefan-Bolsman qanunu almaq cəhti ultrabənövşəyi fəlakət adlanan ziddiyətə (absurda) gətirir:
 !
Lakin təcrübə -in müəyyən bir qiymətə malik olduğunu göstərir. Alınan nəticə cisimlə onun şüalanması arasında tarazlıq mütləq sıfırda qərarlaşdığını döstərir. Təcrübə isə göstərir ki, tarazlıq istənilən temperaturda ola bilər. Amma bu alınan nəticə göstərir ki, məsələn yerin temperaturu mütləq sıfır olanacan, o enerji şüalandırmalıdır.
Reley-Cins düsturu şüalanma nəzəriyyəsinin inkişafında böyük rol oynamışdır- o klassik fizikanın prinsipial çətinliklərini bütün aydınlıqla aşkara çıxarmışdır.
Plank düsturu
Yuxarıda göstərilən ziddiyətləri (-in aşkar ifadəsini təyin edilməsində) aradan (1900) M.Plank götürmüşdür. Plank öz düsturunu çıxararkən işığın fasiləsiz olaraq şüalanmasını qəbul edən klassik fizikanın əsas müddəasını rədd etmişdir. Plank tamamilə yeni hipotez irəli sürmüşdür. O göstəmişdir ki, işığın şüalanması və udulması da porsiyalarla (kvantlarla) olur  - Plank sabitidir.
Yuxarıda deyilənlərə əsaslanaraq mütləq qaracimin şüaburaxma qabiliyyəti üçün Plank aşağdakı ifadəni almışdır:
 - bu Plank düsturudur.
Plank düsturu istənilən və T üçün ödəndiyindən, ondan xüsusi hal kimi istilik şüalanması üçün məlum olan bütün qanunlar alınmalıdır.
Stefan-Bolsman qanunun çıxarılışı.
 işarə edək
 - mütləq qara cismin şüaburaxma qabiliyyəti. Bu Stefan-Bolsman qanunudur.
Burada  - bərabərdir.
 olduğundan  olur.
Vin yerdəyişmə qanunun şıxarılışı.
Maksvel şüaburaxma qabiliyyətinə uyğun olan dalğa uzunluğunu tapaq. Bundan ötrü Plank düsturunu differensiallayaq və sıfra bərabərləndirək.
 işarə edək. onda alırıq.
 bu transendent tənliyin həlli  olduğundan
 və  - bu Vin qanunudur.
Reley-Cins qanunun çıxarılışı.
Kiçik tezliklər və yüksək temperaturlarda, yəni  olduqda,  -nisıraya ayırib, birinci iki həddlə kifayətlənək:
Belə olan halda
Bu Reley-Cins qanunudur.
Mövzu № 28
Kvant mexanikasının əsasları
De Broyl dalğası. Devisson və Cermer təcrübəsi.
Heyzenberqin qeyri-müəyyənlik prinsipi.
Dalğa funksiyası və onun statistik mənası.
Şredinger tənliyi.
De-Broyl dalğası. Devisson və Cermer təcrübəsi.
1924-cü ildə fransız fiziki Lui de Broyl belə bir fərziyyə irəli sürmüşdür ki, optik hadisələrdə özünü biruzə verən işığın ikili xassəsini analoji olaraq şüalanma və maddi zərrəciklərin xassələri arasında da mövcuddur. Başqa sözlə korpuskulyar dalğa dualizmi materiyanın universal və findamental xassəsidir. Deməli istənilən hərəkəti edən maddə zərrəciyi (məsələn: foton) həm korpuskulyar (kvant) həm də dalğa xassəsinə malik olmalıdır.
Foton impulsu  bərabərdir.
Buradan 
De-Broyl göstərmişdir ki, bu ifadə təkcə fotona aid olmayıb, elektron və başqa zərrəciklər üçün də doğrudur.
 impulsuna malik olan zərrəcik dalğa təbiətinə malik olur və ona uyğun dalğa uzunluğu  düsturu ilə təyin olunur.
Məlumdur ki,  . Buradan 
Onda  .
Elektrik sahəsində  olduğundan,  alırıq.
 kütləli zərrəcik üçün  duqda, De-Broyl dalğası
 bərabərdir.
De-Broyl dalğasını istənilən zərrəciyə tətbiq etmək olar.
Bu hipotez sonralar elektron və neytronların difraksiyası kimi, bir çox təcrübələrlətəstiq olunmuşdur. De-Briylun hipotezi sonralar kvant fizikasının yaranmasında istifadə edilmişdir.
De-Broyl hipotezinin ilk təcrübi təstiqi Devisson və Cermer (1927) təcrübəsi olmuşdur.
Közərmiş teldən çıxan elektronlar elektrik sahəsində sürətləndirilir və ensizşəkildə kristal üzərinə düşür. Kristal səthinin əks olunmuş bu elektronlarəı xüsusi qəbuledici (ionlaşma kamerası)(Q), qalvanometrlə cərəyan şüddəti ölçməklə () onunla sürərləndirici (U) potensialı arasında asılılığı öyrənməyə imkan verir.
Diaqramda aydın periodik maksimallar aşkar olunur. Deməli elektronların kristalın qəfəsində difraksiyası baş verir.bu maksimumların vəziyyəti Vulf-Breqq düsturuna əsasən təyin etmək olur:  .
Burada  .
| 