kommutatsiya maydoning kirishi bilan uning chiqishi o‘rtasida fizik ulanishni
ta’minlaydi.
Raqamli fazoviy kommutatsiya kirishlarini chiqishlar bilan ulash faqat kirishga
ajratilgan vaqt oralig‘i nomeri chiqishiga ajratilgan vaqt nomeriga mos kelgan
holdagina ulanish imkonini beradi ya’ni vaqt kanallariga biriktirilgan vaqt intervali
o‘zgarmagani tufayli fazodagi kommutatsiyada har xil traktdagi bir xil nomli vaqtli
kanallarning kommutatsiyasi bajariladi.
2.5 – rasmda kirishdagi birinchi chiquvchi raqamli traktdagi i – kanalni (i –
vaqt oralig‘i) chiqishdagi M – raqamli traktdagi i –
kanal bilan, hamda
kirishdagi N raqamli traktdagi 0 – kanalni chiqishidagi
birinchi raqamli
traktdagi 0 – kanal bilan kommutatsiyasi misol tariqasida keltirilgan.
2
2.5 – rasm. Fazoviy kommutatsiya jarayoni
Agar:
i
X
- ixtiyoriy kiruvchi raqamli trakt bo‘lsa, bunda
N
i
,
1
=
;
j
Z
- ixtiyoriy chiquvchi raqamli trakt bo‘lsa, bunda
;
ij
Y - kommutatsiyalanayotgan traktlarni aniqlovchi funksiyasi.
U holda quyidagi tizimga ega bo‘ladi:
M
j
Y
X
V
Z
G
ij
i
N
i
j
,
1
,
1
=
=
=
(2.1)
Boshqa tomondan olganda, ixtiyoriy kirish trakti ixtiyoriy chiqish trakti bilan
kommutatsiyalanishi uchun, Z ni quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
ij
i
i
j
j
Y
X
V
Z
V
Z
=
=
U holda quyidagi tizimga ega bo‘lamiz:
N
i
Y
X
V
Z
R
ij
i
i
j
,
1
:
,
=
=
(2.2)
Raqamli kommutatsiya tuguni va tizimlarida ikki tuzilmadagi kommutatsiya
bloklari, FKB va VKB ishlatiladi. FKB da uzatish tizimlarining bog‘lovchi
liniyalari (UTBL) belgilangan kiruvchi va chiquvchi kanallarning sinfazli
kommutatsiyasi uchun mo‘ljallangan. Shuning
uchun u traktga xotirlash
qurilmasini (XQ) qo‘llashni talab qilmaydi.
M
j
,
1
=
РКМ
t
0
. . t
i
. t
31
t
0
. t
i
. . t
31
t
0
. t
i
. t
31
t
0
. . t
i
. t
31
t
31
t
31
FKB da kommutatsiyalanadigan liniyalarda aynan bir vaqt holatini
egallaydigan kanallar kommutatsiyasi amalga oshiriladi. FKB N ta kirish va M ta
chiqishdan iborat fazoviy kommutatordir. Kirishlarga va chiqishlarga mos ravishda
n – vaqtli kanallarning kiruvchi va chiquvchi UTBL lari ulangan.
Bunday
kommutator N x M kommutatsiya nuqtasiga ega bo‘ladi, FKB ventillarda (elektron
kaliti), “VA”, “YoKI”, multipleksor va demultipleksorlarda qurilishi mumkin.
Agar FKB impulsli ventillar turidagi elektron kalit asosida qurilgan bo‘lsa, har
bir NxM kommutatsiya nuqtasiga elektron kalitlari (EK) ulanadi (2.6a-rasm).
Har bir ventil ikkita kirishga va bitta chiqishga ega, kirishlardan biri asosiy
bo‘lib, ikkinchisi esa boshqaruv qurilmasi bilan bog‘langan boshqaruvchi
hisoblanadi.
2.6.a -rasm. Ventil asosida qurilgan FKB
Ventillarni boshqarish R
i
impulsli ketma-ketlik bilan amalga oshiri-ladi,
ularning vaqt holatlari IKM tizimining kanalli oraliqlarning
holat-lari bilan
sinxronlangan bo‘ladi. Har bir ventil ixtiyoriy R
i
– ketma-ketlik bilan boshqarilishi
mumkin. (
n
i
,
1
=
) va ventilning boshqaruv kirishiga n dan iborat ixtiyoriy ketma-
ketlik soni berilishi mumkin. Ventil ochilganda uning asosiy kirishi
chiqish bilan
ulanadi, natijada vaqt holati R
i
- boshqaruv ketma-ketligining
vaqt holatiga mos
keladigan kanalda UTBL ning kiruvchisidan chiquvchisiga IKM signallarni
translyatsiya qilish uchun imkon beradi. Ventilni ochish
vaqti boshqaruv ketma-
ketlik impulsining uzunligiga teng, u esa o‘z navbatida
kanalli oraliq uzunligiga
teng. Agar ulanish o‘rnatish zarur bo‘lsa, masalan, birinchi UTBL ning 1, 5 va 7
kanallari bilan birinchi chiquvchi UTBL ning xuddi shunday kanallari bilan, hamda
birinchi kiruvchi UTBL ning 2, 3 va 21 kanallari bilan, chiquvchi M liniyaning bir
nomli kanallari bilan ulash kerak bo‘lsa, unda V
11
ventilning boshqaruvchi kirishga
