|
Myhandislik dinamikasi
|
| bet | 1/3 | | Sana | 09.01.2024 | | Hajmi | 30,04 Kb. | | #133561 |
Bog'liq Myhandislik dinamikasi
Myhandislik dinamikasi
1
Jismlarning harakatini ularga ta‘sir etuvchi kuchlar va inertligini (massasini) e‘tiborga olmay, sof geometrik nuqtai nazardan o’rganuvchi nazariy mexanikaning bir qismiga kinematika deyiladi.
Kinematika so`zi yunoncha «kinema» so`zidan olingan bo`lib, harakat ma‘nosini anglatadi. Jismning vaqtga bog’liq ravishda fazoda boshqa jismlarga nisbatan vaziyatini o’zgartirishiga mexanik harakat deyilad
Kinematikaning asosiy masalasi nuqtaning (jismning) harakat qonunlarini o’rganishdan iborat. Agar nuqtaning biror sanoq sistemasiga nisbatan harakat qonuni berilgan bo`lsa, nuqta harakatining kinematik harakteristikalari: traektoriya, tezlik va tezlanishlarni aniqlash mumkin bo’ladi. Biror sanoq sistemasiga nisbatan harakatlanuvchi nuqtaning qoldirgan iziga traektoriya deyiladi.
Har qanday qattiq jismni nuqtalar to’plamidan iborat deb qarash mumkin. Shu sababli jism harakatini o’rganish uchun uning nuqtalari harakatini o’rganishga to’g’ri keladi. Dastlab nuqta kinematikasini o’rganib, undan keyin qattiq jism kinematikasini o’rganishga o’tiladi.
2
harakat tenglamalari fizik tizimning harakatini vaqt funktsiyasi sifatida tavsiflovchi tenglamalardir[1]. Aniqroq aytganda, harakat tenglamalari fizik tizimning harakatini dinamik oʻzgaruvchilar nuqtai nazaridan matematik funktsiyalar toʻplami sifatida tavsiflaydi. Bu oʻzgaruvchilar odatda fazoviy koordinatalar va vaqtdir, lekin impuls komponentlarini oʻz ichiga olishi mumkin. Eng umumiy tanlov jismoniy tizimga xos boʻlgan har qanday qulay oʻzgaruvchilar boʻlishi mumkin boʻlgan umumlashtirilgan koordinatalardir[2]. Funktsiyalar klassik mexanikada Evklid fazosida aniqlanadi, lekin nisbiylik nazariyasida egri boʻshliqlar bilan almashtiriladi. Agar tizimning dinamikasi maʼlum boʻlsa, tenglamalar dinamikaning harakatini tavsiflovchi differensial tenglamalar uchun yechimlardir.
3
O‘zgarmas tezlik bilan bo‘layotgan harakat (=const) tekis harakat deb ataladi. Moddiy nuqtaning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab har qanday teng vaqtlar oraliqlaridan bir xilda ko‘chishiga to‘g‘ri chiziqli tekis harakat deb ataladi.
Moddiy nuqta harakati to‘g‘ri chiziqli bo‘lgani uchun koordinatalar o‘qini mana shu to‘g‘ri chiziq bo‘ylab yo‘naltirish kerak. Bu o‘qni X bilan belgilaylik. Moddiy nuqta tezligining vektori ham ko‘chish vektori ham mana shu o‘q bo‘ylab yo‘naladi, va vektorlar teng bo‘lgani sababli ularning x o‘qidagi proyeksiyalari ham teng bo‘ladi, ya’ni
Sx va x o‘rniga S va deb yozish mumkin. U holda to‘g‘ri chiziqli tekis harakat tenglamasi hosil bo‘ladi:
4
5
6
7
|
| |
