192
Kompyuterning elektr ta’minoti blokida ba’zi
bir saqlaydi-
gan qurilmalar o‘rnatilgan bo‘ladi. Ba’zi bir yuqori sinf
kompyuter larining elektr ta’minoti blokida yuqori kuchlanishdan
va ortiq darajadagi tokdan
himoyalash hamda tarmoqning
ichiga kiruvchi halal darajasini pasaytirish uchun oddiy filtrning
mavjud bo‘lishi ko‘zda tutilgan.
Elektr energiyasini berishda quyida keltirilgan uzilishlar
bo‘lganda ham elektr ta’minoti bloki ishchi holatda qolishi va
tizimni elektr energiyasi bilan ta’minlashni davom ettirishi kerak:
– ikki sekund ichida kuchlanish 80 V gacha kamaydi;
– yarim sekund ichida kuchlanish 70 V gacha kamaydi;
– bir sekund ichida kuchlanish 143 V gacha oshdi.
Ko‘pchilik yuqori sifatli elektr ta’minoti bloki (yoki ulangan
tizimlar) quyidagi vaziyatlarda jismoniy buzilmaydi:
– energiyani uzatishda tanaffus;
– kuchlanishning har qanday pasayishi;
– kuchlanishning 2 500 V gacha sakrashi.
Elektr energiyasidagi uzilishlar vaqtida kompyuterni avto-
matik tarzda o‘chirish funksiyasi ko‘pchilik
yuqori sifatli elektr
ta’minoti blokining ichiga joylashtirilgan.
Elektr ta’minoti tarmog‘ini himoya qiluvchi ba’zi bir
qurilmalar bilan tanishib chiqamiz.
Sakrashlarni cheklovchi qurilmalar.
Elektr ta’minot blokining
kirish zanjirlarini
yuqori kuchlanishdan
himoyalash uchun mo‘ljal-
langan asboblar sakrashlarni cheklovchi qurilmalardir. Bu qurilmalar
tarmoq rozetkasi bilan kompyuter orasida o‘rnatilgan bo‘lib,
chaqmoq bo‘lishi yoki katta quvvatli elektr mashinalarning ishlashi
natijasida elektr tarmog‘ida yuz beradigan
kuchlanishni yuqori voltli
sakrashini yutish uchun mo‘ljallangan.
Elektr tarmog‘idagi sakrashlarni bostirish qurilmasi, odatda,
belgilangan pog‘onadan oshgan kuchlanishni kamaytira oladigan
varistorlar asosida quriladi. Bu asboblar 6 000 V gacha kuchla-
nishga chidab beradi va qiymati belgilangan
chegaradan yuqori
193
bo‘lgan bar
cha kuchlanishlar yerga yuboriladi. Ular o‘rtacha
yuklamani bemalol ko‘taradi, ammo juda kuchli sakrashlar
(masalan, to‘g‘ri
dan-to‘g‘ri chaqmoq tushishi) ularni «yorib»
o‘tishi mumkin. Varistorlar katta quvvatni tarqata olmaydilar
va bu vaziyatda, odatda,
ular kuyadilar, ya’ni bitta kuchli yoki
ketma-ket kelgan kuchsiz sakrashlardan so‘ng sakrashlarni chek-
lovchi qurilmalar o‘z vazifasini bajarishga qodir emas.
Ba’zi bir sakrashlarni cheklovchi qurilmalarda kuchli
sakrashlar natijasida varistorning
kuygan yoki ishlayotganini
aniqlaydigan indikator ko‘zda tutilgan.
Underwriters Laboratories kompaniyasida sakrashlarni chek-
lovchi qurilmalarning ko‘rsatkichlarini belgilovchi UL 1449
standartini ishlab chiqdilar. Bu talablarga javob beruvchi har
qanday filtrdan foydalanish mumkin.
