136
Bir rutbali tarmoqlar, odatda, uncha katta bo‘lmagan ofis
larda yoki katta tashkilotlarning bo‘limlarida o‘rnatiladi.
Bu tur-
dagi tarmoqning afzalligi, biror-bir kompyuterni fayl-server
qilib tayinlashga ehtiyoj ning yo‘qligidir. Ko‘pchilik
bir rutbali
tarmoqlar, kompyuterga ulangan har qanday qurilmadan foyda-
lanish imkonini beradi. Kam
chiligi esa uzatilayotgan axborot
xavfsizligining pastligi va tarmoq ni nazorat qilishning sustligidir.
Mijoz-server tarmog‘i esa bu vaqtda markazlashtirilgan ma’-
murlashni amalga oshirish imkonini beradi.
8.2. Tarmoqlarni qurishning umumiy tamoyillari
Birgalikda foydalanish deganda, har bir kompyuter o‘z
resurslarini boshqa kompyuterga (bitta yoki bir nechta) taqdim
qilishi, ammo bunda u resurslarni o‘zi boshqarishi tushuniladi.
Shunday qilib, printerni boshqarishni
turli kompyuterlar orasida
burib qo‘yuvchi qurilma tarmoq qurilmasi bo‘la olmaydi.
Aynan burib qo‘yuvchi qurilma bosmaga chiqarish topshirig‘iga
ishlov beradi va kompyuterlardan hech biri, qachon boshqa
kompyuter bosmaga chiqarish kerakligini bilmaydi.
Bundan
tashqari, bosmaga chiqarish topshirig‘i bir-biri bilan kesish-
maydi.
Tarmoqda birgalikda foydalanilayotgan printerni masofaviy
kompyuterdan boshqarish mumkin, u esa o‘z navbatida turli
kom
pyuterlardan bosmaga chiqarish topshirig‘ini serverning
qattiq diskida saqlab, qabul qilishi mumkin. Foydalanuvchilar
topshiriqni bajarish tartibini o‘zgartirishlari, ularni ushlab tu-
rishlari yoki bekor qilishlari mumkin. Qurilmalardan
foyda lanish
parol yordamida cheklanadi, ammo buni burib qo‘yuv chidan
foydalanganda amalga oshirib bo‘lmaydi.
Asosan tarmoq bo‘yicha har qanday saqlash yoki kiritish-
chiqarish qurilmasidan foydalanishni taqdim qilish mumkin,
ammo ko‘pincha foydalanish quyidagi qurilmalarga beriladi:
137
– printerlar;
– diskli jamlagichlar;
– optik jamlagichlar (CD/DVD – ROM, CD – R, CD – RW
va boshqa);
– modemlar;
– fakslar;
– zaxiraga nusxalovchi tasmali qurilmalar;
– skanerlar.
Tarmoq qurishning umumiy tamoyillarini ko‘rib chiqamiz.
8.3-rasmda kompyuterning tashqi qurilmalar bilan o‘zaro
aloqasini ko‘rsatuvchi tashkiliy sxemasi keltirilgan.
Axborot almashuvi apparat va dasturiy
vositalarning barchasi,
interfeysli karta, TQ drayveri va TQ kontrolleri bilan amalga
oshiriladi.
Resurslardan birgalikda foydalanish vaqtidagi almashuv
tartibi quyidagicha:
