79
tegishlicha quritish sharoitiga bog‘liq bo‘ladi. Lak bo`yoq materiallarining
qotiruvchilar sifatida alifatik aminlar va kichik molekulali poliamid smolalari
ishlatiladi. Epoksidli lak bo`yoq tarkibiga qo‘shilgan qotiruvchilar, harorat ta’sirida
epoksid gruppasi bilan kimyoviy reaksiyaga kirishib, lak bo`yoq
materiallari
molekulalarini bir-biri bilan bog‘lab qo‘yadi. Natijada, metall yuzasida hech narsada
erimaydigan tikilgan lak bo`yoq materialining qoplamasi hosil bo‘ladi va yuqorida
keltirilgan korroziya jarayonining bo‘lishini oldi olinadi.
Quvur va rezervuarlarning tashqi yuzasini atmosfera korroziyasidan himoya
qilishda kerakli bo`yoqlar shisha qoplamali emallardan foydalaniladi.
VI.5. Neft-gaz-suv muhitida korroziyaning o‘ziga xos xususiyatlari
Qazib olinayotgan neft odatda o‘zining tarkibida qatlam suvi (erkin va
emulsiya bilan qoplangan holda), har xil mineral tuzlar -
NaCl, CaC1, MgCl
2
va
boshqalar, hamda mexanik qo‘shimchalardan iborat bo‘ladi. Shuningdek neft
tarkibida har xil organik (
CH
4
, C
2
H
6
, C
3
H
8
, C
4
H
10
, C
5
N
12
) va noorganik (
H
2
S, CO
2
)
gazlar mavjuddir. Neft tarkibidagi
turli tumanlik uni qazib olish, tozalash, saqlash,
transport qilish va ishlov berishda qo‘llaniladigan jixozlarning korroziyalarga
uchrashiga sabab bo‘ladi. Ayniqsa bu sohada ishlatiladigan quvurlar va po‘lat
rezervuarlar korroziyasi bir vaqtning o‘zida kimyoviy va elektrokimyoviy
korroziyalarga uchraydi.
Qazib olinayotgan tabiiy uglevodorod gaz
CH
4
, C
2
H
6
, C
3
H
8
, va h.k.
parafin
qatoridagi (
C
n
H
2n
) uglevodorodlardan va boshqa og‘ir uglevodorodlardan tarkib
topgan. Gazlar tarkibida
H
2
S, CO
2
, organik birikmalar va suvlar bo‘ladi. Shuningdek
qazib olinayotgan mahsulot tarkibida minerallashgan suvlar, hamda agressiv
komponentlarning bo‘lishi elektrolit muhitini yaratadi. Neft va gazni qazib olish va
tayyor mahsulot ko‘rinishiga keltirgunga qadar har xil korroziya muhitlari va
korroziya turlari vujudga keladi. Neft va gazni
qazib olishda smola-parafinlar,
emulsiyalar,
H
2
S, CO
2
larning bo‘lishi quvur, rezervuarlar va boshqa jixozlarda,
kimyoviy va eletrokimyoviy ichki va tashqi korroziya jarayonlarining kechishi
zaruriy himoya usullarini qo‘llashini talab qiladi.
80
Jixozlarning ichki korroziyasi ishchi muhit bilan kontakt natijasida sodir bo‘lib,
tashqi korroziyasi esa tashqi muhit - atmosfera sharoiti, tuproq tarkibi,
adashgan
toklar ta’siri kabilar bilan bog‘liqdir.
Tashqi korroziyaga qarshi elektrokimyoviy usullar, izolyatsion qoplamalar
bilan qoplash kabi usullar qo‘llaniladi.
Ichki korroziyaga qarshi himoya izolyatsion qoplamalar qoplash, ishchi
muhitga
kimyoviy reagentlar, ingibitorlar, bakteritsidlar kiritish, Shuningdek
texnologik uslublar – agressiv muhitni normal muhitga aylantiruvchi emulsiya hosil
qilish, jixozni sovitish, metall jixozning agressiv muhitda ishlash vaqtini kamaytirish
kabi yo‘llar bilan erishiladi.
Neft va gaz qazib olishda kon muhitida
yuqori miqdorda oltingugurt
birikmalarini va kislorodning bo‘lishi muhit korrozion faolligini oshiradi.
