3-ilova
Ki aster tи zing
( Г
л
^
^
178
GLOSSARIY
A ta m a
ning
o‘zbek
tilida
nomla-
nishi
A t a m a
ning ingliz
tilida
nomla-
nishi
A ta m a
ning rus
tilida
nomla-
nishi
A tam aning m a ’nosi
I.
Yalpi
talab
Aggregate
dem and
Совокуп
iibiii спрос
turli narxlar sharoitida davlat,
uy
xo'jaliklari,
korxonalar
sotib olishi mumkin bo'lgan
tovar va xizmatlarning yalpi
xajmidir.
2.
M akroiq
tisodiy
barqaror
lik
Macroec
onomic
stability
Макроэк
ономиче
с кая
стабиль
ность
iqtisodiy inqirozlarga barham
berish. iqtisodiy taraqqiyotni
ifodalovchi
ko'rsatkichlarni
muayyan darajada saqlab tu-
rish va iqtisodiyotni sog'lom -
lashtirish tushuniladi.
3.
Narxlar
darajasi
Price level
Уровень
цеп
turli xil tovar va x izm at
larning
alohida
narxlarini
umumlashtiruvchi jami narx
tushuniladi.
4.
Yalpi
talab egri
chizig'i
Aggregate
dem and
curve
Кривая
совокупи
ого спрос
Narxlar
darajasi
va
talab
qilingan milliy mahsulot haj
mi o'rtasida bog'liqlikni ifoda
etuvchi chiziq
5.
Foiz
stavkasi
sam arasi
The
Interest-
Rate
Effect
Эффект
процент
ной
ставки
shuni
bildiradiki,
agarda
m am lakatda
pul
massasi
hajmi
doim iy
deb
faraz
qilinsa, narxlar o 's ib borayot-
gan bo'lsa, bunday holatda
aholi
va
korhonalarning
harakatlari uchun k o 'p ro q pul
kerak bo'ladi. Bu esa pulga
bo'lgan
talabni
oshiradi,
demak uning narxi. y a ’ni foiz
174
s ta v k asi
k o 'ta r ili s h ig a
olib
keladi va sh u tufayli milliy
m a h s u lo tn i n g real h a jm ig a
b o ' l g a n talabni qisqartiradi.
6.
Boylik
sa m a ra si
The
Wealth
E ffect
Э ф ф ект
богат ст
ва
s h uni
bildiradik i,
n arx la r
d a ra ja s i n in g
o 's is h i
bilan
j a m g ' a r i l g a n pul ak tiv la rin in g
( h iso b la rd a g i o m o n a tla r, obli-
ga tsiy a la r) real x arid qobilyati
tu sh ib
ketadi.
Y a ’ni
aholi
t o b o r a k a m b a g 'a l l a s h i b b o r a
di v a ta biiyki u o ' z i n i n g tova r
v a \ i z m a t l a r n i sotib o lis h g a
k etad ig a n harajatini q is q a rti
radi. N a ti ja d a yalpi talab ham
kam ay a d i.
7.
Im port
xaridlari
sam arasi
The Price
L evel a n d
N et
E xports:
The
E xcltan g
e-R ate
E ffect
Эф ф ект
им п орт
пы х
закуп ок
qa c h o n k i
n arx la r
darajasi
xorijiy
n ar x la rg a
n isb a ta n
o sh ib
borsa.
m a m la k a td a
ishlab ch iq a r ilg a n m a h su lo t-
larga b o ' l g a n talab k am ay a d i,
im p o rt
m a h s u lo tla r ig a
esa
ta lab
oshadi.
y a ’ni
milliy
m a h s u lo tg a
b o 'l g a n
eh tiy oj
q isqaradi. M a m l a k a t d a n a r x
lar
d a ra ja s in in g
pasayishi
im p o r tn in g
k a m a y is h ig a va
e k s p o rtn i n g
k e n g a v is h ig a
sa b a b b o 'l a d i >oki b o s h q a c h a
a y tg a n d a milliy m a h s u lo tg a
b o 'l g a n talabni oshiradi.
8.
Yalpi
ta k lif
A g g reg a te
su pply
С овокуп
ное
предло
ж ение
m u a y y a n n ar x la r d ara jasid a
ishlab chiqari 1 ishi v a t a k l i f
qilinishi
m u m k i n
b o ' l g a n
is t e 'm o l
h a m d a
inve stisiya
tovarlari va x iz m a t l a m i n g
u m u m i y m iqdoridir.
9.
Yalpi
taklif egri
chizig'i
A ggregat e
supply
curve
Кривая
совокупи
ого
предлож
епия
Narxlar
darajasi
va
yalpi
taklif ishlab chiqarish darajasi
o'rtasidagi bog" 1 iq 1 ikni ifoda
etuvchi chiziq
10.
Gorizon-
tul kesma
H orizont
al
Горт он
тальный
разрез
iqtisodiyotda to' liq
bandlik
ta'm inlanmaganligini,
ortiqcha
ishlab
chiqarish
kuchlari mavjudligini ko 'rsa
tadi,
narx
va
ish
xaqi
o 'z g a m v c h a n
bo'ladi.
Bu
kesmada narxlarni o'zgartir-
masdan turib, ishga tuslima-
gan ishlab chiqarish omilla-
lini
ishga
tushirib,
ishlab
chiqarish
xajmini
oshirish
mumkin.
11.
Oraliq
kesma
Interval
Промеж
уточный
разрез
qisman bandlik ta’minlangan,
narxlar va ish xaqi nisbatan
o'z garuvchan.
Bu
kesmada
ishlab chiqarish xajmini oshi
rish mumkin, lekin bu o's ish
narxlar darajasini o'sishi bilan
birgalikda bo'ladi.
12.
Vertikal
kesma
Vertical
Вертика
льный
разрез
bu
to 'liq
bandlik
ta ’min
langan xolatidir. Bunda ke-
yingi
ishlab
chiqarish
jarayonini oshirish mumkin
emas.
iqtisodiyotni rag'b at-
lantirish jarayonida qilingan
har qanday urinish faqatgina
narxlar
darajasini
yuqori
darajada oshishiga olib keladi.
181
Xrapovik samarasi
bu
bir
mexanizmdir. U narxlarning
“ ortga qaytishda"
noelas-
tiklik bo'lishi, o'zgarm asligi
bilan
izohlanadi.
Vertikal
kesmaga kelganda, talab eng
Narxlar-
yuqori nuqtaga kelgan b o i a -
ning
di, davlat o 'z buyurtmalari
noelas
E ffect o f
no elastic
Эффект
bilan ortiqcha talab hosil qila
13.
tikligi
п о л а е т
olmaydi, endi talab pasayib
samarasi,
“Xrapo-
prices
ичпости
цен
boradi, lekin narxlar yuqori
darajaga chiqib olganda ortga
v i k ”
qaytishi, y a ’ni pasayishi juda
sam arasi
qivin
bo'ladi.
Mana shu
xolatda past talab va past
ishlab chiqarish xajmi endi
yuqori narxlarga duch keladi.
Bu vaziyatni xrapovik sam a
rasi. y a ’ni narxlarni noeas-
tikligi. o'zgarmasligidir.
13 -M A V Z U : I S T E ’ M O L , J A M G ‘A R IS H
VA IN V E S T I T S I Y A
M avzuning о 'qu
v
maqsadi:
Talabalarda isle 'mol va jamg ‘arish,
ularning grafiklari va
funksiyalari, iste 'mol va jamg ‘arishga о ‘rtacha hamda chegaralangan
moyillik, investitsiyalarning mohiyali, grafigi va funksivasi, inveslitsivalar
dinamikasini helgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar, Akseleralor
modeli haqida hilim va ко 'nikmalarni shakllantirishdan iborat
.
Tushunchalar va tayanch iboralar
Iste'mol, jamg'arish, iste’mol va jamg'arishga о 'rtacha moyillik, isle’-
mol va jamg 'arishga chegaralangan moyillik, inveslitsivalar, foiz stux’kasi.
A sosiy savollar
1. Iste'mol va jam g 'arish , ularning grafiklari.
2. Iste’mol va ja m g 'a ris h g a o 'rtach a va chegaraviy moyillik.
3. Investisiya va uning dinamikasini belgilovchi omillar.
4. Jam g'arish-investisiva avniyati.
I8Z
1. I s t e ’mol va j a m g ‘a r is h , u l a r n i n g g r a f i k la r i
Iste'mol Y alM n in g eng asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo'lib,
uni o ‘rganish makroiqtisodiy tahlil uchun asosiy o 'rin d a turadi.
Yalpi iste’molni o'rganishda unga ta ’sir etuvchi bir qancha
obyektiv va subyektiv omillarga e ’tibor qaratish lozim. Ular iste’mol
qilish jarayoni, iste'm ol xarajatlariga katta t a ’sir o'tkazadi.
M a ’lumki, barcha oilalar, uy x o ‘jaliklari iste'mol xarajatlarini
turlicha rejalashtiradi va turlicha amalga oshiradi.
Shunga qaramay, statistik tadqiqotlar shuni ko'rsatm oqdaki,
mamlakatda o 'rta c h a iste'mol xarajatlari doimiy amalga oshiriladi va
o'zin in g amalga oshirilish qonuniyatlariga ega y a ’ni iste'm olga
(o'rtacha) mustahkam moyillikka egaligi kuzatiladi.
D. M. Keyns o'zining psixologik qonuniga muvofiq, daromad
oshirish bilan iste’mol ham ortadi. Lekin bir xil proporsiya (nisbat)da
emas balki, darom ad oshib boradi. Biroq iste’mol undan ortda qoladi.
Bunga nisbatan ja m g 'a rish ortadi.
Shunga mos ravishda:
y
= с + s
Darom adning absolyut qiymatda o'sishi y a ’ni
iste’mol va
ja m g 'a rish n in g o'sishini anglatadi.
AY = AC + \(
Insonlarning iste'mol va ja m g 'a r is h g a b o i g a n moyiligini qanday
o'lchash m umkin?
Iste'mol va ja m g 'a rish g a bo'lgan moyillikni
Download | 