Agar yalpi talab egri chizig'i yalpi taklif egri ch izig'ining
horizontal kesmasidu
tutashsa, muvozanatli holatni saqlab qolgan
holda, yalpi talabni rag'batlantirish orqali real
ishlab chiqarish xajmini
o'stirish masalasini xal qilish mumkin.
6-rasm. G orizontal kesm adagi m uvozana t
Oraliq kesm ada tutashganda
, bu holatda ham ishlab chiqarish
xajmini oshirish mumkin, lekin bu oshirishda narxlarning P| danPi ga
o'tishida, real ishlab chiqarish
xajmi ham mos ravishda Y, d an Y 2 ga
ko'tarilishi kuzatiladi.
лл
i)
•U>,
■t.o,
7-rasm. O raliq kesm adagi m uvozanat
Vertikal kesm ada
yalpi talabni rag'batlantirishga qilingan har
qanday urinish narxlar darajasini (P| danP2 ga) o'tishida yuqori
darajada
oshishiga
olib
keladi.
Bu
holatda
to'liq
bandlikni
ta'm inlam ay turib. yalpi talabni oshirishga umuman to 'g 'ri
kelmaydi,
chunk i
mahsulotni
oshirniasdan
turib
narxlarni
oshib
ketishi
inllyatsiyaga olib keladi.
'74
II
t|
у
8-rasm. V ertikal kesm adagi m uvozanat
Makroiqtisodiy m uvozanatda bu uchta variantni solishtirganda
shuni ta'kidlash lozimki. bu uchta variantdan birini tanlash uchun
mamlakat iqtisodiyoti yalpi taklifning qaysi holatida ekanligini
aniqlab olish lozim.
Undan
tashqari, "xrapovik" samarasini ham inobatga olish lozim.
4. N a rx larn in g noelastikligi sam arasi, “ X rap o v ik ” sam arasi
Xrapovik samarasi bu bir mcxanizmdir. U narxlarning "ortga qav-
tishda" noelastiklik bo'lishi, o'zgarmasligi bilan izohlanadi. Gorizontal
kesmada ishlab chiqarish xajmini oshirish mumkin, chunki ortiqcha yalpi
talab mavjud, bunda naxlar o'zgarmaydi. Oraliq
kesmada ishlab chiqarish
xajmini oshirish narxlar o'sishi bilan birga bo'ladi. Vertikal kesmaga
kelganda, talab eng yuqori nuqtaga kelgan bo'ladi, davlat o 'z buyur-
tmalari bilan ortiqclia talab hosil qila olmaydi. cndi talab pasayib boradi,
lekin narxlar yuqori darajaga chiqib olganda ortga qaytishi, ya’ni
pasayishi ju d a qiyin bo'ladi. Mana shu xolatda
past talab va past ishlab
chiqarish xajmi endi yuqori narxlarga duch keladi. Bu vaziyatni xrapovik
samarasi, ya'ni narxlarni noeastikligi. o'zgarmasligidir. Xraporvik
deyilishiga sabab, g'ildirakni avlanishigao'xshatilishidadir1.
*
IV
'r'i
0
t3
г,
,•
9-rasm. “ X ra p o v ik ” sam arasi
1 Эконом ическая теория: хчеоиик / И .К . Сгапкоиская. И .Л. Стрелец,- 5-с
ичд.. перераб. и д оп .-М .:')ксм о. 2010,- 480 стр.- (П олны й к\ рс М В Д )
I7S
