2
KIRISH
Respublika Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev aytganidek
ta’limni
rivojlantirish ,yosh avlodga jahon andozalariga mos bilim,iqtidor va
ko’nikmalar berish,ularni ona vatanga ,milliy istiqlol g’oyalariga sadoqat ruhida
tarbiyalash borasida ko’rsatayotgan doimiy g’amxo’rligi tufayli ta’lim tarbiya
ishlarining bugungi qiyofasi tubdan o’zgardi.U mustaqillikka
erishib taraqqiyot
yo’lidan dadil borayotgan mamlakatimiz ruxini, g’oyalari va intilishlarini o’zida
aks ettirgan ta’lim tizimiga aylanmoqda .Eng asosiysi mamlakatimizda ta’lim
tizimini hali jahon amaliyotida kam uchraydigan betakror modeli yaratildi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017-2021-yillarda O’zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar
strategiyasini amalga oshirishning uchinchi bosqichi ham aynan iqtisodiyotni
yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo’naltirilgan makroiqtisodiy
barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlarini
saqlab qolish,
milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq xo’jaligini
modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtrokini
kamaytirish bo’yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish, xususiy
mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish,
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag’batlantirish, hududlar, tuman va
shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiy ettirish,
investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va
hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etishga bag’ishlangan. Bundan ko’rinib
turibdiki mamlakat rivoji iqtisodiyot bilan chambarchas bog’liqdir. Hozirgi paytda
har qanday davlatning iqtisodiy imkoniyatlari va kuch-qudrati kimyo sanoatining,
jumladan kimyoviy moddalar ishlab chiqarish sanoati va neft kimyosi rivojlanish
darajasi bilan baholanadi. Chunki mazkur sohalar neftni, tabiiy gazni, toshko’mirni
qayta ishlash, sintetik kauchuk, polimer materiallar, bo’yoq moddalar, dori-
3
darmonlar, qishloq xo’jaligida ishlatiladigan moddalar ishlab chiqarishni o’z ichiga
oladi.
Naftalin tarkibida mavjud bo'lgan noyob yog 'navi Naftalan,
Ozarbayjon,
uning uchun ma'lum naftalin muqobil tibbiyotda tarkibi va ishlatilishi.
Naftalin haqidagi dastlabki ma'lumotlar buyuk ozarbayjon shoiri va mutafakkiri
Nizomiy Ganjaviy (1141-1201) asarlarida uchraydi. Taniqli sayyoh Marko Polo
XIII asrda yozilgan "Buyuk Tartariyada" risolasida Naftalanni ham eslatib o'tadi.
Naftalan esa xom neft eksportdan normal foydalanish uchun juda og'ir
(Ozarbayjonning mo'l-ko'lligidan farqli o'laroq) Kaspiy dengizi yog '), uning
tarkibida taxminan 50 foiz bor naftenli uglevodorodlar,
davolash uchun
ishlatiladigan toshbaqa kasalligi.
[2]
Shunday qilib, u faqat tibbiy maqsadlarda
qo'llaniladi. Olimlarning fikriga ko'ra, aynan naftenik uglevodorodlar uning
terapevtik xususiyatlarini oldindan belgilab beradi. Bunday uglevodorodlar ko'plab
biologik faol moddalarning (sterollar, safro kislotalari, D vitamini, progesteron)
asosini tashkil qiladi. Ular steroid gormonlarining biosintez
reaktsiyalarida ham
qatnashadilar.
Naftalan tarkibida ko'plab fiziologik faol mikroelementlar, masalan sink,
bor, marganets, yod, mis, lityum, rubidiy, kobalt, molibden va boshqalar mavjud
bo'lib, ular albatta dorivor ta'sirida rol o'ynaydi. Naftalanning
azotli asosi hamda
naften kislotalari biologik faol hisoblanadi.
Eritilgan naftalin yomon eriydigan
aromatik birikmalar uchun ajoyib eruvchan muhitni beradi. Ko'p holatlarda,
masalan,
yuqori
qaynab
turgan
boshqa
erituvchilardan
ko'ra
samaraliroq diklorobenzol, benzonitril, nitrobenzol va durene.Ning
reaktsiyasi C
60
bilan antrasen 1: 1 hosil qilish uchun naftalni qaytarib yuborishda
qulay tarzda o'tkaziladi Diels – Alder qo'shib qo'yish. Eritmasi yordamida
gidroporfirinlarni aromatizatsiyasiga erishildi DDQ naftalinda.
