O ’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY
VA O ’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
F.F.HOSHIMOV, SH.V.ABDULLAYEV
«N A M A N G A N » nashriyoti
2014 yil
U O ‘K 541.21+544.2
К В К 24.5
Н-65
F.F.H oshimov, SH. V.Abdullayev. M exanokim yo. - Namangan: NamDU nashri.
2014 yil, 164 bet.
Monografiyada qattiq fazali jaravonlar, ularning turlari, kinetikasi
va
termodinamikasi
haqida,
shuningdek
mexanosintezda
keng
qo 'llanuvchi
mexanoreaktorlar,
ularning
ishlash
prinsiplari,
mexanokimyoviy usulda birikmalarni sintez qilinishi va olingan
birikmalarni turli usullarda tekshirishga doir misollar keltirilgan. Eng
so ’nggi zamonaviy fizik-kimyoviy
usullar asosidagi
izlanishlar
natijasida qattiq fazali reaksiyalarning borishi, fiziologik faol
birikmalarni sintez qilinishi va ularning biologik faolligini o ’rganish
xaqidagi та ’lumotlar keng yoritilgan. Mexanokimyoviy usulda faollash
orqali prinsipial yangi birikmalarni olish yo ’llari muxokama qilingan.
Monografiyadan doktorantlar, texnologlar, muxandislar, magistrlar,
talabalar va ilmiy xodimlar fovdalanishi mumkin.
M onografiya N am angan D avlat U niversiteti kengashi tom onidan chop
etishga ruxsat berilgan. B ayonnom a № 6 29 yanvar 2014 yil
Taqrizchilar:
k.f.d.,prof.
I.A sqarov, (ADU)
k.f.d..
N .M uxam adiyev, (SamDU)
© Hoshimov F.F., A bdullayev Sh.V.
© N am angan davlat universiteti
IS BN 978-9943-4209-6-0
© “N a m a n g a n ”
n a s h riy o ti
© H o s h im o v F .F , A b d u lla y e v S h .V .
© N a m a n g a n d a v la t u n iv e rsite ti
KIRISH
Jahon Sog’liqni Saqlash tashkiloti m a’lumotlariga qaraganda Yer
yuzi axolisi orasida yurak-qon tom ir kasalliklari kengaym oqda (lm lrd
ortiq) va “yosharm oqda” . Ushbu kasalliklarni davolovchi preparatlar
tarkibida vitam in P sinfi vakillari o ’z o ’rniga ega. O ’sim liklar tarkibida
keng tarqalgan flavanoid sinfi vakillarining 150 dan ortig’i
P vitamin
xususiyatiga ega, bulardan sanoat m iqyosida ishlab chiqariladigan
namunalari - rutin va uning aglikoni kversetin xisoblanadi. Tibbiyotda
rutin tutgan “A skorutin”, “ Rutin”, “Trokserutin”, “Troksevazin”,
“Lioton 1000”, “K om plivit”, “ Dekavit” , “Antigrippin” kabi preparatlar
keng qo’llanadi. O lim larning oxirgi yillardagi m a’lum otlariga qaraganda
bioflavonoidlar va ularning xosilalari angiopatik, onkoprotektor,
radioprotektor, genoprotektor, antigem orragik, antianem ik, antimutagen,
antioksidant va boshqa keng spektrdagi xossalarga ega ekan.
B a’zi-bir dorivor substansiyalam i an’anaviy
suyuq fazali usulda
sintez qilish nafaqat k o ’p vaqt talab etadi, balki iqtisodiy jihatdan
maqsadga muvofiq emas. Dorivor substansiyaslar olishda tarkibga
kiruvchi m oddalarning erituvchilarga turlicha m unosabati, bug’latish
yoki
qizdirishlarga beqarorligi, q o ’shim cha reaksiyalar borishi natijasida
asosiy maxsulotni hosil bo’lgan keraksiz m odda-lardan tozalash
qiyinligi dori preparatlari texnologiyasida suyuq fazali usulning
q o ’llanilishini nisbatan cheklaydi. Shu sababli,
aksariyat m oddalarning
bioqulayligi va biosam aradorligini oshirishning altem ativ m aqbul usuli -
qattiq fazali sintez usuli xisoblanadi.
Yangi dorivor preparatlar qidirish, ishlab chiqish va q o ’llash ko’p
m exnat va uzoq yillar talab qiladi. Shu sababli m edisinada qo’llani-
ladigan preparatlam i modifikasiyalash katta aham iyatga ega, dorivor
preparatlar
sintezi
m exanokim -yoviy
usullarni
q o ’llab
am alga
oshirilganda bu jarayonlar nisbatan tez va arzon bajariladi.
Bergan m aslahatlari va m a’lum bosqichlarida
faol ham korliklari
uchun professorlar Aripov X.N., X alikov S.S., Shoxidoyatov X.M. va
R.Q .K arim ovlarga
m ualliflar
o ’zlarining
m innatdorchiliklarini
bildiradilar,
