Bioorganik kimyo. Vitaminlar. (o’quv-uslubiy qo’llanma).
Namangan,
NamDU nashri, 2013 yil, 72 b
Nashrgatayyorlaganlar: Sh.V.Abdullayev, H.E.Ergasheva.
Taqrizchilar:
T. Saypiyev , A.Siddiqov
Kompyuter sozlovchisi: H. Melonboyeva
Namangan davlat universitetida yangi zamonaviy axborot texnologiyalari,
yangi didaktik materiallar, fizik asboblar, kimyoviy reaktivlar
va asbob-uskunalar
dars jarayonida keng qo'llanilmoqda, shu sababli bu to’plamdagi ishlanmalar talaba,
yangi pedagogik jarayonlarni boshlayotgan o’qituvchilar uchun foydali bo’ladi degan
umiddamiz. To’plamda ochiq dars ham taklif etiladi, unda 302
gurux talabalari
qatnashgan.
To’plam haqida, hamda kimyo fanidagi dolzarb muammolar bilan fikr
almashinishni istasangiz, bizning manzil:
Namangan shahri, Uychi ko’chasi 316 uy. Namangan davlat universiteti.
Tabiiy fanlar va geografiya fakulteti. Tel. 2265649. E-mail: namdu@ uzpak uz,
abdullaev sh v@mail.ru
Ushbu o’quv-uslubiy qo’llanma Namangan Davlat Universiteti o’quv-uslubiy
kengashining № 4 sonli yanvar 2013 yil yig’ilishida chop etishga ruxsat etildi.
Namangan 2013
1____
s merkazl t
К I It I S II
Vitaminlar tirik mavjudotlar
organizmi uchun juda zarur,
fiziologik
uhamiyatli,
fermentlar tizimi tuzilishi uchun
muhim. Ularning bo'lmasligi
kasalliklarga yoki o’limga olib keladi. Ular oz miqdorda bo’lsa ham kishi
organizmida, xujayradagi jarayonda kuchli faollikga ega.
Ularning ko‘pchiligi
kimyoviy tuzilishi jihatidan murakkab organik moddalardir. Ular asosan turli
o'simliklarda, ho'l meva, ovqat mahsulotlarida va sabzavotlarda bo'ladi.
Ularning
har biri fizik-kimyoviy tuzilishi va farmakologik xossalari bo'yicha ma’lum bir
vazifani bajaradi va bu jihatdan bir - biridan farq qiladi. Shuning uchun ular bir -
birini o'mini bosa olmaydi. Ular ko’pchiligi kofermentlar sifatida muhim
bioximiyaviy reaksiyalarda bevosita ishtirok etadi. Ayrimlari nerv impulslari
o’tishida, ko’rish akti sodir bo’lishda va boshqa fiziologik
prozesslarida muhim rol
o’ynaydi.
Organizm uchun zarur bo'lgan vitaminlar asosan turli ovqat mahsulotlari,
ko'proq har xil ko'katlar va meva-sabzavotlar bilan
o'zlashtiriladi. Ularning
ayrimlari (R,„ l?i2, pantoten va foliy kislotasi) ichak
mikroflorasi tomonidan ham
ishlab chiqariladi, lekin bular organizm uchun kifoya qilmaydi.
Vitaminlar hayot uchun zarur jarayonlarda qatnashib, o'ziga xos tabiiy, noyob
va zarur moddalar hisoblanadi.
Ular
organizmda sodir bo'ladigan modda
almashinuvida, asab va endokrin tizimining boshqarilishida,
immunobiologik, qon
ivish va boshqa turli jarayonlarda qatnashadi.
Vitaminlar miqdori yetishmaganda organizmda gipovitaminozning alomatlari
yuzaga kelib muayyan o'zgarishlar bilan kechadi. Umuman olganda bu gipo-
avitaminoz ko'pincha ovqat tarkibida vitaminlar yetishmasligi, yoki ularning me’da-
ichak yo'lidan yaxshi so'rilmasligi (j'Sar faoliyatining buzilishi,
me’da-ichak
kasalliklari), yoki organizmda ularga bo'lgan ehtiyojning ortishi (homiladorlik, og'ir
operatsiyadan
keyingi
davr,
surunkali
yuqumli
kasalliklar va boshqalar),
organizmdan
vitaminlarning
ko'p miqdorda chiqib ketishi (havo va tana
haroratining ko'tarilishi, og'ir jismoniy mehnat va xakozo) natijasida vujudga keladi.
Eng o’g’ir kasallik to’la bir nechta vitaminlar yetishmasligida bo’ladi bunda
polivitaminoz deyiladi.
Uslubiy qo’llanmada vitaminlar haqida keng ma’lumot va prezentasiya
namunalari havola etilayapti.
.1
