temir va mis oz miqdorda ham sodir bo’ladi. Shu sababli
sabzavot va mevalar metal
emallirlanmagan idishda qaynatish mumkin emas. Vitamin С kislotali muhitda yaxshi
saqlanadi va ishqorli muhitda parchalanadi.
Mevalar va sabzovotlar quritilganda vitamin С katta qismi yo’qoladi, lekin
na’matak, qora smorodina mevalari uni saqlab qoladi,
chunki ular tarkibida
oksidlovchi fermentlar mavjud emasdi.
Vitamin С ga odam talabi uning yoshiga bog’liq, ish xarakteriga, odam
og’irligi, organizm fiziologik holatiga va ayrim tashqi sharoitiga bog’liq. Sutkalik
talab-50-75mg. zinga, ateroskleroz, ichak-qorin kasallarida qo’llaniladi.
Vitamin D
Bolalaming raxit kasali ( grek- umurtqa pog’onasi ) davolanishi baliq jigari
yog’idan
ekanligi isbotlangach, ma’lum bo’ldiki bolalar ultrabinafsha bilan nurlansa
ham raxit davolangan. Ergosterinni nurlaganda toza bo’lmagan vitamin D b keyin
individual vitamin D; ajratilgan. 1936 yilda tunez jigari yog’idan
tabiiy universal
vitamin D3 (xolekalziferol) ajratilgan , bu modda keyinchalik 7-digidroxolesterinni
fotoizomerazaziyalab ham olingan . Hozirgi kunda yana to’rta vitamin D lar ma’lum
D (
D
4
-D
7
), lekin faolligi kichikdir.
Provitamin vitamin D3-7 degidroxolesterin insonlar teri qatlamida uchraydi va
uning xolekalziferolga aylanishi uchun quyoshda toblanish yetarli, ya’ni
sutkalik
inson talabi ( 7-12mkg ) oson ta’minlanadi. Bolalarda kunlik vitamin D3 talabi 12-25
mkg va gipo- yoki avitaminozda vitaminlar baliq, jigar moyi yoki sarig’yog’, sut,
tuxum bilan qanotlantiriladi. Dorivor maqsadlarda vitamin D2 ( D vitamin suniysi ),
uni tayorlashda achitqi, xaniirturushdan ajratilgan ersosteringa yoki antibyotiklar
olishdagi ikkilamchi maxsulotlardan foydalaniladi.
D-vitamin chorvachilikda
qo’ llaniladi, lekin broyler jo ’jalarga vitamin D2 foydasizdir.
Inson organizmida D-vitamini ichakka Ca+2 yutiilishini tartibga soladi qonda
Ca+2 gomeotazni ( buning uchun murakkab bir necha oqsil, gormon, ATP, Na+, Na
fosfat sistema mavjud ), unda C a'2 va fosfat metabolizmi normal suyak va qisman
mushak terisini hosil bo’lishiga sabab bo’ladi. Ko’proq
organizmda vitamin D emas
uning
oksidlangan
metabolitlari
bajaradi:
25-gidroksixolikalziferol,
1-a-
gidroksixolikalziferol, la 25-digidroksixolikalziferol va h.kazo.
Ular kuchli biologik faoldir va steroid gormonlarga o’xshashdir, ulaming
rezeptorlari xujayra yadrosidadir. D2 va D3 vitaminlardan hosil bo’ladigan
metabolitlar miqdori Ca+2 darajasi va qondagi vitamin D , hamda organizm talabiga
qarab ishlab chiqiladi.
Raxit 1650 yildan ma'lum. XVIIl-asrdan uni davosi
sifatida baliq jigarini
yog’i, tuxumni sarig’i ekanligi aniqlangan.. Kimyoviy tuzilishini 1930-1937 у i 1 lar
Askyu, Vindaus, Xojkinlar aniqlagan.
24
Quyosh yorug’larini ta’sirida o’simliklarda hosil bo’ladi. Sutkali minimal
kerakli miqdori vitamin D ga -500-100 M E bolalar uchun, katta yoshlarda esa-
1000ME.
D2 va D3 vitaminlar toza holda kristall modda bo’lib, 115-116° da suyuqlanadi,
suvda
erimaydi, lekin aseton, spirt, benzol, xloroform kabi organik erituvchilarda
yaxshi eriydi. Ular odatdagi sharoitda ancha beqaror bo'lib, oksidlovchilar va mineral
kislotalar ta’sirida tezda parchalanib ketadi.
