linolen, araxidon kislotalardir. O ’simlik
moylari tarkibiga kiradi, eng ko’p miqdorlari
kungaboqar, makkajuxori va paxta moyida uchraydi. Xujayra kletka almashinish
jarayonida qatnashadi. Qonda xolesterin miqdorini muvofiqlashtirishga, hamda vara
va yazvalarni davolashda qo’llaniladi.
К vitaminlar
К vitamin-filloxinon, antigemorragik vitamin. Uning ikkita vitameri K1 va
K.2 yaxshi o’rganilgan. Ular tabiatiga ko’ra yon zanjir bilan farq qiladigan 2-metil-
1,4-naftoxinonning hosilasidir. Ular (20° dan past temperaturada) kristall tuzilishiga
ega aseton, benzol, spirt va efirda yaxshi eriydi. K] vitamin filloxinon deb ham
ataladi. Uning suniy vitamerlari ham sintezlangan. Ular ancha soda tuzilgan bo’lib,
tabiiy shakllaridan ham yuqori biologik aktivlikka ega.
Suvda yaxshi eriydi, bu ularni
vitamin preparatlari sifatida keng qo’llashga imkon beradi. Ulardan eng ahamiyatlisi
vikasol va menadion (K 3) dir.
K-vitamini - bu katta gurux koagulyasiya vitaminlari, yoki antigemorragik
vitaminlar (filloxinon va menaxinonlar).
Vitamin К jo ’jalar antigemoragik faktori sifatida ochilgan. Gemorragiya
(grek.-qon, uzish, buzish)-bu kasallikda qon tomir devorlar
mustahkamligi buziladi,
teriosti va ichki tomir qon oqishi vaqtida, sababi qonnig quyilish tezligining
pastligidir. Birinchi vitamin Kt (fillixinon) beda, yung’uchqadan ajratilib,
shu yili
tuzilishi aniqlangan (1939) Baliq unidan vitamin K 2 ajratilib, tuzilishini aniqlangan
(menaxinonlar) , ularda yon zanjir soni har xil bo’lib izoprenoid zanjiriga qarab (
menaxinon-4-6-7-8-9 )bo’lgan, hamda zanjir С soniga qarab farqlangan (vitaminlar
K-2(20)> K-2(3oh ^ 2( 35)? K-2(40) va K 2(45) )•
K| va K 2 vitaminlar kishiga birinchi navbatda qon quyilishini normallashtirish
yoki
tezroq jarayon
o’tishiga kerak. Ular
tromb hosil bo’lishida emas, balki
protrombin va V II, IX, X murakkab sistemalar faktoriga kerak, aniqrog’I glutamin
kislota qoldiqlarini y-karboksillashda natijada y-karboksil
zanjir hosil qilishda , u esa
Ca ionini bog’lashda kerakdir.Bundan tashqari menaxinonlar ayrim bioximik
oksidlanish-qaytarilish o'zgarishlarida mediatordir,
qisman fotosintezda, oksidlanib
fosforillashda yoki digidroorat kislotani orat kislotagacha oksidlashda kerakdir.
Tabiiy vitaminlar K, va K 2 dan tashqari suniy analoglari olingan,
ular kuchli
biologik faollikga ega. Masalan menadion (vitamin K 3), organizmda menaxinon-4
K 2(20) alkillanishi mumkin va qolgan vitamin К lar uchun metabolizmda oraliq
modda hisoblanadi; tegishli gidroxinon (vitamin K 4); aminonaftollar (vitaminlar K 5-
K 6) hamda diamin (vitamin K 7): vikasol-bisulfit hosilasi
28
