|
Bioorganik kimyo. Vitam inlar o’quv-uslubiy qo’llanma namangan 2013Bog'liq Abdullayev Sh. Ergasheva H.E. Bioorganik kimyo. VitaminlarVitamin A (retin o l).
Yog’da eruvchi vitamin A, bundan tashqari vitamin A h retinol, akseroftol
nomiga ega, u ishqorlanmaydigan yog’ fraktsiyasidan 1912 yilda
ajratilgan,
nomlanishi 1916 yilda, tuzilishi esa P. Karer tomonidan 1931 yilda taklif etilgan.
Sun'iy
kristallik retinol 1947 yili O. Isler tomonidan
olingan va
meditsinada hozir asosan sun'iy olingan vitamin qo’llaniladi.
Retinol ( murakkab efir shaklida, asosan P-glyukuronat)
xayvonot
maxsulotlari, dengiz hayvonlari va boshqalari jigarida uchraydi
H3\
Г
9H3
СНз
/
с \
I
I
н 2с
с —
с н = с н —
с = с н - с н = с н —
с н = с н — С Н 2 О Н
I II
Н2С
с
--- СНз
с
н 2
Retinol (vitamin Л )
Katta yoshli odamlarda bir kunlik normasi - l,5mg.Ular yetishmasligi
organizmni holsizlantiradi va ayrim murakkab kasalliklarga, o’limga keltirishi
mumkin. A-avitaminoz bo’lganda to’qimalar epithelial qayta tug’ilishi shoxli
hisoblanadi, infeksiyaga nisbatan organism mustahkamligi kamayadi va kechga
borganda ko’rish qobiliyati yomonlashadi (“ shapko’rlik” )
Vitamin A o’simliklarda uchramaydi, lekin ularda qizg’ish karatin
pigmenti (provitamin A )
uchraydi, undan kishi organizmida vitamin A hosil
bo'ladi. Karotin yorug’ likda tezda parchalanadi, bu hodisa yuqori temperaturada va
kislotali muhitda qaytariladi. Uning miqdori jo ’qa, beda, uzum, qoqi, lavlagi,
no’xot, qariqiz, zupturum, gazanda barglarida uchraydi. U sabzida, brodrezak,
chakanda, ryabina mevalarida ko’proq ekan.
Odam vitamin A ni o’simlikni yeganda, yangi mevalar va sabzavotda
provitamin A-karotinlar xisobida jigarda va ichak tashqi shilimshik qavatida
oksidlanib parchalanib retinolga aylanishi hisobida qanoatlanadi,bunda simmetrik
tuzilgan p-karotin ikki molekula retinolga aylanadi, a va P- karotinlar faqat bitta
retinolga aylanadi.
|
| |
